Dit is de zwartste bladzijde uit de
coronageschiedenis

Ik weet niet hoe het u vergaat, maar in deze coronacrisis heb ik regelmatig de neiging om Prediker te lezen. En dat terwijl ik al sinds mijn elfde van God los ben.

‘Wat geweest is, dat zal er zijn, en wat gedaan is, dat zal gedaan worden; er is niets nieuws onder de zon.’ Prediker observeerde alles wat mensen deden en concludeerde: alles is ijdelheid en het najagen van wind. Hij zag ook dat de mensheid niet leerde van de geschiedenis: ‘Er is geen heugenis van de vorige tijden, en ook van de latere, die er zullen zijn, zal er geen heugenis wezen bij hen die nog later leven zullen.’

Kijk je naar grote crises die in de wereld in de geschiedenis zijn voorgevallen, dan zie je steeds dezelfde patronen. Zo treedt steevast een zondebokmechanisme op (mensen met een Aziatisch uiterlijk werden in het begin van de uitbraak van het coronavirus uitgescholden op straat). Dan ontstaat er een vorm van kopieergedrag (toiletpapier inslaan), iets wat filosofen ‘mimemis’ noemen. Ook gedachten en meningen en de hele praatcultuur rondom het coronavirus is mimetisch: sommige visies en meningen zijn gewenst en worden tot vervelens toe herhaald. Andere visies en gedragingen zijn duidelijk niet gewenst en maken op hun beurt weer een nieuw zondebokmechanisme los.

We zien het nu opnieuw gebeuren. Microbioloog Alex Friedrich van het UMCG, die stevige kritiek had op het testbeleid van het RIVM, kreeg een publiekelijk standje van minister Hugo de Jonge van VWS. Wetenschapsjournalist Jop de Vrieze, die deze Groningse wetenschapper interviewde, werd op twitter door artsen weggezet als ‘opruier’. De wetenschap drijft op peer review, dogma’s zijn er niet. Wat vandaag waarschijnlijk is, kan morgen anders zijn. Niets is dynamischer dan wetenschap. Maar nu even niet.

In een crisis sluiten de gelederen zich. Wie uit de pas loopt, wordt gekapitteld. Iets soortgelijks gebeurde met een uitzending van Nieuwsuur over het gebrek aan transparantie binnen het OMT. ‘Gevaarlijk spel van #Nieuwsuur om op deze wijze de besluitvorming en advisering over grootste crisis na WO2 in kwaad daglicht te zetten', twitterde Frans Weisglas, oud-voorzitter van de Tweede Kamer. De macht moet gecontroleerd worden en verantwoording afleggen, maar nu even niet. Ondertussen worden Wob-verzoeken van journalisten over corona op de lange baan geschoven. De journalistiek: een vitaal beroep, maar nu even niet.

Ook interne waarschuwingen en geluiden van professionals uit het zorgveld waren aan dovemansoren gericht. Beroepsvereniging V&VN kreeg honderden meldingen van verontruste zorgmedewerkers die zonder persoonlijke beschermingsmiddelen (pbm) moesten werken, terwijl ze om zich heen de ouderen zagen sterven. Sommige verpleeghuizen verloren de helft van hun bewoners. En dat terwijl het doel nou juist was om de kwetsbaarsten onder ons te beschermen. ‘Ik vraag me af hoe je niet radeloos van woede en verdriet kunt worden, bij de aanblik van dit collectief falen’, schreef wetenschapsjournalist Arno van ’t Hoog op twitter.

Alles is ijdelheid, schreef Prediker. In de geneeskunde heeft de curatieve zorg de grootste status. De verpleeghuizen waren niet alleen onvoorbereid, maar werden bewust genegeerd, zo bleek uit een reconstructie. Terwijl De Jonge branden bluste in ziekenhuizen, sloegen de vlammen door het dak van de verpleeghuizen. Sorry, nu even niet. Psychiater en filosoof Damiaan Denys, oud-voorzitter van de Nederlandse beroepsvereniging van psychiaters, maakte het nog bonter: ‘Het verlost ons van een zwakke bevolking die ziek is en zwaar op de maatschappij weegt.’

Nee, er is niets nieuws onder de zon: specialist ouderengeneeskunde Bert Keizer roept al jaren dat het verpleeghuis de schuur van de ‘losers’ is, het afvoerputje van de zorg. Het ziekenhuis heeft een heldenstatus, in dat gebouw redden zorgverleners jonge(re) levens. Het verpleeghuis, met zijn dementerende en zieke bewoners en onderbetaalde zorgmedewerkers, staat al tientallen jaren achteraan in de zorgkaravaan. Over een tijdje zullen we zeggen: wat we daar hebben laten gebeuren in de verpleeghuizen, dat is de zwartste bladzijde uit de coronageschiedenis. Maar nu even niet. 

• Tweet