De psychiater en de Prozac-moorden

Onlangs meldde de Volkskrant dat de Radboud Universiteit in Nijmegen een relatie heeft vastgesteld tussen de moord die iemand pleegde en zijn gebruik van paroxetine (Seroxat). Dat is een doorbraak in Nederland, want in ons land heeft een rechtbank nog nooit iets anders gedaan dan in zulke gevallen de dader veroordelen zonder zich er van ter vergewissen of die iets gebruikt had waardoor de daad werd geluxeerd. Omdat ik getuige-deskundige ben geweest in de zaak tegen Ids, de man om wie het in deze rechtszaak gaat, was ik blij dat ik aan de rechtbank het advies heb gegeven: neem Ids in observatie en geef hem dubbelblind willekeurig paroxetine of placebo en kijk hoe hij reageert. De rechtbank trok zich niets van dit advies aan en veroordeelde Ids tot 24 jaar, maar in hoger beroep besloot het gerechtshof wel om de test te laten doen. En ja, Ids reageerde verward, boos en ontremd in de vier tot acht uur nadat hij paroxetine heeft gebruikt ( en niet na het gebruik van een placebo). En dat is ook precies de periode waarin hij na het slikken van zijn medicijn de moord heeft gepleegd.

Dat de rechters niet precies weten hoe de SSRI´s precies werken is begrijpelijk, maar het is onbegrijpelijk dat Nederlandse psychiaters zich hullen in stilzwijgen en ook dat getuigen-deskundigen van het Openbaar Ministerie keer op keer komen opdraven zonder zich in de literatuur te verdiepen over wat wel de Prozac-killing wordt genoemd? Er is genoeg kennis voor handen o.a. door zaken die in het buitenland hebben gespeeld. Een belangrijke zaak speelde zich af in de Verenigde Staten van Amerika. Het betrof de claim van de familieleden van de slachtoffers van Donald Schell (hij doodde zijn vrouw, dochter en kleindochter, en suicideerde zich daarna) tegen de producent van paroxetine. Donald Schell pleegde zijn daden 48 uur na inname van het middel. Het gebeurde in 1998 en de zaak diende in 2001. De jury oordeelde dat het gebruik van het medicijn tot moord en zelfmoord had aangezet en dat GSK ten onrechte had verzuimd de kans op deze bijwerkingen in de productinformatie op te nemen. Het was de eerste keer dat een zaak als deze in het voordeel van de klagers werd beslecht. In deze zaak trad de Britse psychiater David Healy op als deskundige en daarbij had hij inzage in de interne documenten van GSK (en dat bood hem zeer veel informatie, die hij later in een wetenschappelijk artikel verwerkte). De volledige transcriptie van deze zaak is op het net beschikbaar.

De tweede zaak (in Australië) betrof die van de nabestaanden van de vermoorde echtgenote van David Hawkins. Hij doodde haar na 49 jaar huwelijk. Hawkins kreeg door zijn arts 50mg Sertraline (Zoloft) per dag voorgeschreven vanwege depressie, maar hij besloot de eerste avond de beste er wat meer te nemen zodat hij snel beter zou zijn. Hij raakte geagiteerd en ontremd en dat leidde tot agressief en gevaarlijk gedrag, geheel ‘out of character’. De rechter oordeelde dat het ‘hoogst onwaarschijnlijk was dat Hawkins zonder gebruik van het medicijn de moord zou hebben gepleegd’. Hawkins werd tot 2 jaar gevangenisstraf veroordeeld en dat betekende dat hij 9 weken later vrij kwam wegens aftrek van voorarrest. Hij is uitgebreid geïnterviewd en de transcriptie van dat televisie-interview geeft een goed beeld van wat er gebeurt na gebruik van deze medicijnen als je tenminste gevoelig bent voor deze bijwerkingen.

Psychiaters wilden bij die laatste zaak voor de media wel anoniem bevestigen dat dergelijke ontremming relatief vaak te zien is bij gebruikers van SSRI´s. De vraag is: waarom anoniem? Is het iets waarvoor je je moet schamen? Of omdat je iets niets mag vinden wanneer het alleen maar gebaseerd is op eigen waarneming en niet blijkt uit een wetenschappelijke publicatie? Als dat zo is blijkt de strategie van de producenten van SSRI´s wel erg succesvol te zijn geweest. Van de 36 grote door de industrie betaalde trials naar negatieve effecten van SSRI´s zijn er 35 nooit gepubliceerd.

Als artsen zich hier niet op bezinnen en iets verzinnen, op wiens deskundigheid kan de samenleving dan rekenen? Het gaat om verantwoordelijkheid nemen, andere onderzoeksmogelijkheden ontwikkelen, zich los maken van de invloed van belangengroepen. Momenteel is er een onderzoek gaande in de Verenigde Staten waarin gekeken wordt naar de rol van het cytochroom P148 enzym bij de verhoogde gevoeligheid voor SSRI´s. In Nederland zouden we in alle rechtszaken waarbij er mogelijk verband is met gebruik van deze antidepressiva bij geweld een test doen zoals in Nijmegen om meer materiaal te krijgen. Zodat we zelf de evidence aanleveren voor de basis waarop we werken en er niet op wachten tot het afgeleverd wordt door de man of vrouw van de fabriek.

• Tweet