Autonomie op recept

“Mevrouw de Waard wil dood.”
Mijn collega praat met zachte stem.
“Ze is gestopt met eten. Zegt ze.”
“En?”
Hij knikt. “Sinds gisteren. Ze wil haar man niet meer tot last zijn.”
Ik zucht. “Wat zegt haar man?”
“Die zit op zijn werk. Hij heeft het ermee gehad. Ook daarom wil ze dood.”

Net als meneer de Waard stonden we voor het blok. Mijn eerste ingeving was om een reddingsplan op te stellen.
Maar waarom riep ze dat ze dood wilde? Was het een vraag om hulp? Dwong ze ons haar autonomie over te nemen? Vroeg ze om een vangnet? Wilde ze haar doodswens laten afhangen van mijn autonomie?
Of wilde ze gewoon dood, bewuste keuze, niets aan doen, over en sluiten.

We begaven ons op een vaag grensgebied. De controle over haar bestaan overnemen of niet? Als dokter probeer ik met mijn handelingen het gedrag en keuzes van mijn patiënten te beïnvloeden omdat ik denk dat dat beter voor ze is. Dat doen dokters nu eenmaal. Het zit zelfs in het woord ‘beter’: dokters willen patiënten beter maken. Ik probeer dus te beslissen wat goed is voor mevrouw de Waard. Dat is mijn autonomie.

Het voelde ineens discutabel. Ik dwaalde door dat grensgebied van autonomie. Wie was ik om iemands wens in twijfel te trekken? Uit populaire wetenschappelijke boeken als ‘wij zijn ons brein’ van Dick Swaab of ‘de vrije wil bestaat niet’ van Victor Lamme blijkt immers dat ons gedrag grotendeels vast ligt in ons brein. Daar is voorgeprogrammeerd of we gevoelig zijn voor alcoholisme, of we neigen naar pedofilie, welke schilderijen we mooi vinden en of we dood willen of niet. Niet wij als autonome wezens, maar onze neuronen bepalen ons handelen. En als het waar zou zijn dat de vrije wil niet bestaat, dan hebben onze interventies en behandelingen een verwaarloosbare invloed. Dé paradox van mijn vakgebied.

Maar goed. Dokters willen beter maken en moeten dus toch de strijd aanbinden met die neuronen, hoe uitzichtloos ook. Het is ons vak. Zo zijn wíj voorgeprogrammeerd. Het geeft ons voldoening en plezier in wat we doen.

Mevrouw de Waard wilde dood. En ik moest iets doen, liefst met hoop op succes. In plaats van aan haar stuur te gaan zitten, koos ik ervoor om de verantwoordelijkheid bij haar te leggen. Om een beroep te doen op de diepst gewortelde neurologische zielenroerselen van mevrouw de Waard. Ik bood haar twee opties: haar problemen behandelen en verder leven óf begeleiding in sterven.

Een maand later was ze dood.

• Tweet