Onderschat de patiënt niet, nooit

Het is iets wat we vaak horen: ingewikkelde zaken kun je niet aan eenvoudige mensen overlaten. De politiek, de zorg, het recht: het is maar goed dat daar deskundigen aan het roer staan, en geen goedwillende amateurs. Maar dat is een misverstand.

Geen consumenten, maar producenten
Natuurlijk hebben we deskundigen nodig. Mensen die goed op de hoogte zijn, de juiste informatie verzamelen, inzicht kunnen geven in voors en tegens – zodat wij uiteindelijk goed gefundeerde beslissingen kunnen nemen. Welke fiets, vakantie, keuken, bril, medicatie, auto, politieke partij, therapie of schoenen zijn niets voor ons, en welke wel.
Deskundigheid kun je je ook toe-eigenen: denk aan al die burgers die op eigen initiatief iets zijn begonnen om hun leven schoner en veiliger te maken, hun buurt leefbaarder. Energie, verzekeringen, zorg, woonomgeving, mobiliteit: we zijn vaak geen afnemers meer, maar regelen het zelf. Niet alleen maar consumenten, maar ook producenten. Kan dat altijd en overal? Nee. Kan dat vaker dan we denken? Ja. Ook in de zorg.

Monitoren, monitoren, monitoren
Het Radboudumc loopt met zijn REshape & Innovation Center voorop in het herdefiniëren van de relatie tussen arts en patiënt. Tenminste – dat hoop ik. Want wat ik zag , waren vooral technologische snufjes. Een iPad op wieltjes als hoofdzuster 3.0, controle van schisispatiëntjes met behulp van een webcamera, ‘slimme’ chips in pillen, een zorgpatch om acht lichaamsfuncties te meten. De achtergrondmuziek bij al deze vindingen: monitoren, monitoren, monitoren. Maar patiënten zijn meer dan een verpakking van hun medische scores. En goed leven en goede zorg behelzen ook meer dan optimale medische scores halen.

Statisch of dynamisch?
Ik snap dat dokters gefocust zijn op gezondheid, maar ze zouden zich moeten afvragen wat dat precies is. Hanteert u de uit 1948 daterende statische definitie van de WHO, die zo ongeveer iedereen ziek verklaart: ‘Een staat van compleet fysiek, mentaal en sociaal welzijn, en niet alleen de afwezigheid van ziekte of gebrek’? Of ziet u meer in het dynamische concept van arts-onderzoeker Machteld Huber : ‘Het vermogen jezelf aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen die het leven je stelt’?

Het emic-perspectief: patiëntdeskundigheid
Ik hoop dat de mannen en vrouwen van REshape op de hand van Huber zijn. Want alleen dan kunnen ze hun ambitie waarmaken om de patiënt te promoveren tot partner. Een partner doet mee en denkt mee. Hij brengt zijn eigen deskundigheid in: over zichzelf en over zijn leven. Daar weet de dokter niets van. Voor die deskundigheid hoef je niet hoogopgeleid te zijn of welbespraakt. Je hoeft ook geen verstand te hebben van medicatie en passende behandelingen – daar is de dokter voor. Die kan, luisterend naar de patiënt, op zijn beurt zijn deskundigheid inzetten: als u dit graag wilt, kunt u daaruit kiezen. Rudi Westendorp, hoogleraar ouderengeneeskunde, noemt dit in zijn boek ‘Oud worden zonder het te zijn’ het emic-perspectief: een gelijkwaardige dialoog tussen zorgverlener en patiënt, waarbij de zorgverlener zich probeert in te leven in de belevingswereld van de patiënt om de vraag ‘Hoe kan ik u helpen?’ zo goed mogelijk te kunnen beantwoorden.

Lichaamsfuncties versus sociaal-maatschappelijke participatie
Uit onderzoek van Huber blijkt dat dokters zijn gefocust op lichaamsfuncties, terwijl patiënten vooral hechten aan sociaal-maatschappelijke participatie en zingeving. Hier heeft de chief listening officer van REshape nog wat zendingswerk te verrichten. In zijn TedTalk ‘From God to Guide’ zegt neuroloog Bas Bloem dat ICT-tools altijd maar één doel moeten hebben: het ondersteunen van warm, menselijk contact. Ik hoop dat de mensen van REshape dat niet vergeten.
 

• Tweet