Anne en Savanna

Ik wist niet wat forensische scherpte was dus probeerde ik de term uit op mijn nietsvermoedende fractiegenoten. We bespraken de komende begrotingsbehandeling. Ik vertelde mijn fractiegenoten dat ik mijn keuzes voor de ombuigingen had gemaakt na het met ‘forensische scherpte’ analyseren van de voorstellen. Even viel het stil. Er gingen wat wenkbrauwen omhoog, sommigen knikten instemmend totdat iemand vroeg: ‘Wat is dat eigenlijk, ‘forensische scherpte’? Eén fractiegenoot riep dat de keizer geen kleren aanhad, de rest was onder de indruk.

Inmiddels begrijp ik een beetje wat het is. Het gaat over risicotaxatie in het gevangeniswezen. En hoe het risico op recidive zich verhoudt tot het verlenen van zorg die gericht is op re-integratie en resocialisatie.

Eigenlijk gaat forensische scherpte, in de maatschappelijke vertaling en dus ook in de politieke vertaling, over Anne Faber, de studente die in 2017 bruut verkracht en daarna vermoord werd door een patiënt uit de kliniek in Den Dolder. Zoals het aanscherpen van de protocollen in de Jeugdzorg na 1994 ging over Savanna, de peuter van drie die het slachtoffer werd van de woede van haar uiterst labiele en getraumatiseerde moeder. Het meisje was uit huis geplaatst door Jeugdzorg maar de risico’s van het terugplaatsen van het meisje bij haar moeder en stiefvader werden onderschat en ze werd teruggeplaatst. Savanna had geen schijn van kans. Zoals Anne geen schijn van kans had.
De maatschappij, en dus ook de politiek, schiet gemakkelijk in de risico-regelreflex wanneer er zich een dergelijk drama voltrekt waarbij onschuldige slachtoffers vallen en waarvan men het idee heeft dat het voorkomen had kunnen worden.

In de Jeugdzorg leidde de dood van Savanna tot het aanscherpen van de protocollen, alles diende vanaf dat moment gerapporteerd en gedeeld te worden. Het gevolg daarvan is dat hulpverleners die zijn opgeleid om met kinderen te werken, 75 procent van de tijd bezig zijn met het invullen van formulieren. De Nieuwe Jeugdwet die in 2015 van kracht werd, was onder andere bedoeld om het systeem zodanig te veranderen dat er weer meer aandacht zou gaan naar het primaire proces. Maar de angst voor een herhaling van incidenten als ‘Savanna’ is kennelijk groter dan het vermogen om het systeem te veranderen, -nog steeds gaat het grootste gedeelte van de tijd van zorgprofessionals in de jeugdzorg op aan het schrijven van rapportages.
Zoals ik het zie is forensische scherpte de vertaling van dezelfde reflex maar dan in penitentiaire inrichtingen. Strengere regels, ingewikkelder protocollen en scherpere verantwoordingen.

Anne en Savanna hebben onbedoeld het publieke debat over risicoanalyse aangezwengeld. Het debat over de spanning tussen zorg en controle, zacht versus hard, het recht van de dader op zorg versus het recht van de maatschappij op veiligheid. Op dat snijvlak, of net ernaast eigenlijk, bevindt zich heel veel pijn en verdriet.

Ze zouden nu allebei 28 zijn geweest, Anne en Savanna, wanneer risico’s anders waren ingeschat. Twee jonge vrouwen die elkaar misschien wel kenden. Die misschien wel, op een terras in de zon, spraken over het lot van die jonge vrouw in de bossen bij Den Dolder.

Misschien zouden ze hun glas wijn even hebben neergezet en elkaar aangekeken hebben -‘Dat hadden wij kunnen zijn….’. 

• Tweet