Angelina Jolie

Ik word 1x per drie maanden bezocht door een vertegenwoordigster van een antidepressivum die mij iedere keer vol overgave wijst op de flitsende publicaties die zijn verricht met ‘ haar’ middel. De publicaties zijn niet het enige wat flitsend is. Haar handtas, lichaam, mantelpak, leeftijd, leaseauto en mascara zijn ook van uitstekende kwaliteit (mijn vrouwelijke collega-psychiater krijgt bezoek van haar mannelijke evenbeeld en is even tevreden over de ‘bijwerkingen’ van het middel).
De onderzoeken die ze presenteert zijn allen gesponsord door de farmacie. Deze sponsoring maakt de onderzoeken ongeloofwaardig. Want een farmaceut die zijn eigen middel onderzoekt zal alleen maar mooie significante resultaten vinden. Het winstoogmerk is leidend en belangenverstrengelend.

Dit heet de zogenaamde 'confirmation bias': we selecteren informatie die het beste bij onze werkhypothese of ons wereldbeeld past. Je ziet alleen wat je wilt waarnemen. De farmaceut wil alleen waarnemen dat zijn middeltje werkt, en dus neemt hij het effect waar in al zijn onderzoeken.
Als wij als dokters niet oppassen worden we verleid door ‘het product en zijn vertegenwoordiging’.

In de Volkskrant van maart 2012 las ik een onderzoek over belangenverstrengeling bij wetenschappers die plaats hebben genomen in de zogeheten DSM-5 werkgroepen (of task forces). De task forces hebben grote invloed op de beschrijving van de psychiatrische ziektebeelden en indirect op mogelijke farmacotherapeutische ontwikkelingen.
Ruim twee derde van deze wetenschappers heeft een ‘relatie’ met een farmaceutisch bedrijf. Hierdoor, stelt de krant, kunnen ze geen objectief oordeel vellen over wat wel en wat niet in de nieuwe bijbel van de psychiatrie hoort te staan.

In ieder andere commerciële business is daar niets mis mee. Zo staat David Beckham in te strakke onderbroeken (met artificiële vulling) geld te verdienen voor Calvin Klein en staat de (door Afrikaanse weeskinderen gemaakte) handtas van Louis Vuitton bij Angelina Jolie wel errúg goed.

De wetenschappers die deelnemen aan deze DSM task forces zijn vaak de David Beckhams en Angelina Jolies van de wetenschap. De elite van de wetenschap die veelal met zuivere artikelen naam hebben gemaakt op hun onderzoeksgebied. Ze staan niet op de loonlijst bij de farmaceut maar geven soms in opdracht van de farmaceut een lezing of een bijscholingscursus of hebben soms onderzoeksfinanciering gekregen. Deze werkzaamheden worden door iedere wetenschapper opgegeven in hun disclosure.

Deze ‘relatie’, die wordt verafschuwd in de Volkskrant, is de disclosure van de wetenschapper. Het verplicht opgeven van deze disclosure heeft transparantie gegeven over financiering van onderzoeken en onderzoekers, maar wordt in deze krant misbruikt om de subjectiviteit van de wetenschapper aan te geven en zijn integriteit in twijfel te trekken.
Hoeveel invloed heeft de farmaceut op de wetenschappers? En in hoeverre tast dit hun integriteit aan ten aanzien van de nieuwe DSM? Anders, in hoeverre draagt David Beckham alleen nog maar onderbroeken van Calvin Klein? Dat is de vraag waar de Volkskrant volledig aan voorbij gaat.

Het is een illusie om te denken dat we niet worden beïnvloed. Ook wij als dokters hebben last van de confirmation bias. De vraag is alleen in welke mate. Onze medicamenteuze behandelingen zijn nou eenmaal begonnen bij medicijnontwikkeling door de farmaceut en wij, als dokters zijn de enigen die kritisch kunnen afwegen of het middel geschikt is voor onze patiënten.

Daarom pleit ik voor een kritische samenwerking, ook met de farmaceutische industrie. Nodig ze uit in je spreekkamer, praat met ze, wissel van gedachten en heb een open kritisch gesprek over hun middel. Stel voor om een lezing te houden over het middel zonder censuur. Zo blijf ik bewust van de enorme bias die ieder farmaceutisch onderzoek genereert en welke invloed ze kunnen hebben. Zo blijft het mogelijke effect transparant op mijn voorschrijfgedrag.
En zo kan het alleen maar meevallen met mijn belangenverstrengeling; ik bepaal welke belangen worden verstrengeld en wie mij probeert te overtuigen van een middel.

Mijn Angelina Jolie-achtige artsenbezoekster komt nog steeds trouw iedere drie maanden enthousiast met haar handtas vol belangenverstrengelde publicaties en een overdaad aan blauwe pennen mijn spreekkamer binnenzwieren. Ik heb het middel nog nooit voorgeschreven.

• Tweet