Het ware gezicht van klimaatverandering

Al acht maanden worden onze gesprekken gedomineerd door maar één onderwerp: de Corona-uitbraak, de Covid-19 pandemie. Onze media schreven over de golven, de pieken, de dalen, de kudde-immuniteit, social distancing, de anderhalvemeter samenleving, de juiste manier om je handen te wassen, het nut van mondkapjes, de infectiefactor en allerlei andere dingen waar we voor die dag in maart toen de overheid aankondigde dat het land Nederland grotendeels op slot ging geen verstand van hadden. In korte tijd hebben we onze woordenschat verrijkt. En door die woorden hebben we kunnen meepraten over de geheimen van de epidemiologie, de raadselen van de virologie en de gevolgen voor ons geestelijk welzijn en hoe we voor elkaar zorgen. Een voor een hebben de deskundigen zich aangemeld en samen hebben we geleerd erover te praten aan stamtafels van de televisie.

De ceremonie van de regelmatig verschijnende nieuwsupdates uit binnen en buitenland, gecombineerd met de waarschuwingen van de hogepriesters van de bestrijding van de pandemie en de doem die over ons land kwam te hangen hebben gezorgd voor een eredienst rond een stom stukje RNA. Zoals in een echte kerk hebben zich profeten en pseudowijzen opgeworpen om zich te mengen in de beeldvorming en kennis van de ontwikkeling van de infectie en deze te duiden. Ketters en geleerden voerden om de beurt het woord, maar waar begint het verhaal eigenlijk?

Het leven op aarde begon ongeveer 4,5 miljard jaar geleden vanuit de oersoep waarin de bestanddelen zaten die leven mogelijk maakte en het wachten was op de omstandigheden om het proces op gang te brengen. Toen het eenmaal zo ver kwam was er geen houden meer aan. De stukjes RNA/DNA vermenigvuldigden zich waar het maar kon en er ontstond een schitterende wereld met enorme diversiteit om te zorgen dat wanneer de ene soort leven de omstandigheden niet meer aankon er altijd levensvormen waren die verder konden. De dinosaurussen verdwenen, maar andere levensvormen gaven het door, de mammoeten stierven uit, maar het leven op aarde bleef. Dat ontdekten Darwin en Wallace en ze hadden een naam voor dat proces: de evolutie.

De balans tussen aanleg – RNA/DNA – en omgeving, en de diversiteit van het leven zorgden ervoor dat op planeet aarde het leven bleef. Op een dag werd duidelijk dat er een mismatch ontstaan was tussen aanleg en omgeving. De signalen daarvan klopten aan de deur en vandaag valt de boodschap niet meer te negeren. De homo sapiens heeft zich zo enorm vermenigvuldigd en overal met zijn uitbundige leefstijl gevestigd dat de aarde er littekens van oploopt. De diversiteit wordt bedreigd, de klimaatverandering laat steeds meer haar ware gezicht zien, en het verdwijnen van de oerbossen zorgt voor een steeds kleiner leefgebied voor relatief zeldzame diersoorten die steeds vaker in contact komen met de mens.

Dertig jaar geleden was het mogelijk voor het virus dat zich bij apen thuis voelde – SIV - over te springen naar de mens en een paar generaties en succesvolle mutaties later bezorgde het ons de HIV pandemie. Vervolgens klopten de coronavirussen aan de deur: SARS werd met moeite bedwongen. En we maakten kennis met Covifd-19. De omstandigheden waren ideaal voor vermenigvuldiging. Veel mensen op een hoopje zingend, huilend, schreeuwend, lachend en de behoefte om de wereld te ontdekken, vier of vijf keer per jaar een andere achtergrond voor hun selfies zoekend.

Het virus hoeft er niets voor te doen, het valt ons niet aan, het bedreigt ons niet, het vermenigvuldigt zich in omstandigheden die we zelf creëren. Waar mensen bijeen zijn verlangen ze elkaar aan te raken en vliegen de druppeltjes door de lucht. Als we de pandemie willen bedwingen moeten we uit elkaars buurt blijven, moeten we het meest menselijke dat ons kenmerkt – communicatie, lachen, huilen in elkaars armen – ver van elkaar doen en die verandering valt ons niet gemakkelijk.

Zal het ons lukken ons gedrag zo te veranderen dat Covid-19 geen kans meer krijgt? Wordt er een vaccin gevonden dat ons helpt ondanks de stukjes RNA die rond gaan te overleven? Ik hoop het, maar vooral hoop ik dat we ervan leren dat we de balans tussen de mens en zijn omgeving moeten herstellen zodat we niet telkens opnieuw verrast worden. Wat mij betreft veranderen we voorgoed de gevolgen van de opdringerigheid van de mens, zorgen we voor een behoorlijke diversiteit, ruimen we zelf ons vuil goed op, verminderen we drastisch onze CO2 uitstoot en respecteren we de oerwouden die er nog zijn.

• Tweet