Het zorgakkoord: een zet in een schaakspel

Trots presenteerden vier vakbonden en zes organisaties van werkgevers in de zorg vorige week een zorgakkoord. Minister Schippers en staatssecretaris Martin van Rijn mochten glimmend weer een nieuw akkoord tekenen. Het akkoord heeft vooral gevolgen voor mensen die langdurige zorg en ondersteuning nodig hebben. Daarnaast zijn er gevolgen voor de werkgelegenheid en het loon in de zorgsector. Maar interessant is vooral ook de hogere politieke strategie die op de achtergrond meespeelt. Dit zorgakkoord is een zet in een schaakspel dat verder gaat dan alleen de zorg.

Eerst de gevolgen voor zorgvragers. De sterk stijgende uitgaven aan zorg en de groeiende vraag naar werknemers in de zorg was aanleiding voor de coalitiepartijen om forse ingrepen te presenteren in het regeerakkoord. Die ingrepen spitsten zich toe op de care; de langdurige zorg en ondersteuning. De uitgaven aan de care zijn hoger dan in ons omringende landen en stijgen sneller dan vrijwel alle andere publieke uitgaven. Na een jarenlange stroom analyses en aanbevelingen van organen als de SER, de RVZ, de NZa en ambtelijke werkgroepen besloot dit kabinet het mes vooral te zetten in de huishoudelijke verzorging (-75%) en de dagbesteding (-25%) en het langer thuiswonen (extramuralisering) sterk te stimuleren. Dit akkoord zwakt die ingrepen flink af. Het budget voor huishoudelijke verzorging zal met ‘slechts’ 40% worden gekort, de dagbesteding zal in 2014 nog behouden blijven en van de zwaardere zorgvragers (ZZP-4) zal niet voor 100% de wooncomponent worden afgeschaft maar ‘slechts’ voor 50%. Vooral mensen die de komende tijd een beroep doen op zorg hebben meer kans dat ze die ook daadwerkelijk krijgen.

Dan de werknemers in de zorg. Het zorgakkoord investeert vooral in scholing en verandert de pensioenvoorziening van artsen en andere medewerkers in UMC’s. De kortingen op het opleidingsbudget voor medisch specialisten is van de baan en er komt geld voor taakherschikking en het beter opleiden van verplegend personeel in ziekenhuizen. Op dit moment hebben medewerkers in UMC’s een andere pensioenvoorziening (ABP) dan medewerkers van andere zorgaanbieders (PFZW). Dat wordt gelijkgetrokken (allemaal naar PFZW) om het makkelijker te maken van baan te veranderen. De pensioenpremie van UMC-personeel zal wat dalen naar verwachting. En: de nullijn voor de zorg is van tafel.

Hoe dit allemaal betaald wordt? De vakbonden zijn akkoord met een korting op incidentele loonontwikkeling. Dat wil zeggen: minder geld voor bonussen, eindejaarsuitkeringen en overwerk etc. Daarmee betalen mensen uit de zorgsector om meer zorg te behouden. Werknemers in de cure dragen in totaal zo’n 277 miljoen euro bij. Maar de groei van mensen die in de zorg werken zal wel verminderen. Er werken nu ongeveer 1,4 miljoen mensen in de zorg en jaarlijks komen er zo’n 50.000 werknemers bij. De bond ABVA Kabo verwacht dat dit akkoord zo’n 50.000 banen in de thuiszorg zal kosten. Dat is dus de groei van één jaar.

En dat brengt ons op de hogere politieke strategie op de achtergrond. De vakbond in Nederland lag, om het op z’n vakbonds te zeggen, lange tijd op z’n gat. Om de vakbond te laten herleven moest Ton Heerts in het zadel worden geholpen met het Sociaal Akkoord. Zelfs de werkgevers hadden daar belang bij en gunden Heerts de glorie van de wederopstanding van de polder. Heerts kon die rol claimen vanwege de dreiging van die andere kandidaat om de vakbond te gaan leiden: Corrie van Brenk. Om haar kandidatuur voor het voorzitterschap kracht bij te zetten heeft zij belang bij het beeld van old school vakbondstijger van de werkvloer. Tegenover het profiel van de succesvolle onderhandelaar Heerts zet zij het beeld van de onwrikbare Iron Lady. Dan past het niet om met Schippers en Van Rijn een akkoord te sluiten, ook al reageren de overige vakbonden daar onverholen enthousiast over. De uitkomst van deze strategie en de leiderschapsstrijd in de vakbond FNV heeft gevolgen die verder gaan dan de zorg. Bestuurders in Den Haag en in de zorg zullen met argusogen kijken naar het vooruitzicht van een FNV/Abva Kabo met een hernieuwde smaak voor acties.

Opvallend aan zowel het Sociaal Akkoord als het Zorgakkoord is dat ze beide nauwelijks gericht lijken te zijn op het oplossen van de crisis in de economie en de overheidsfinanciën. Minister Schippers gaf al aan dat bij slechte economische cijfers ook de zorg zeker niet gespaard zal worden. Elk zuchtje economische tegenwind of een onverwachte uitslag in de vakbondsverkiezingen kan een nieuwe openingszet zijn in het schaakspel van onderhandelingen in de zorg.

• Tweet