Niet behandelen als het kan, maar als het moet

Levert een arts altijd goede zorg als hij alle regels en voorschriften heeft opgevolgd, en alle mogelijkheden voor onderzoek en behandeling heeft benut? Ik denk van niet. Het grote publiek denkt van wel, en veel artsen handelen ernaar.

Screeningsonderzoek
Wat onze lichamelijke gezondheid betreft, heerst bij (te) veel mensen het idee dat er nooit genoeg onderzoek naar gedaan kan worden. Dat idee wordt gevoed door artsen en wetenschappers die pleiten voor allerlei grootschalige screeningsonderzoeken, of voor preventieve vaccinaties waarvan het nut onduidelijk is. Iedereen in de medische wereld weet dat er vaak overbodig onderzoek wordt gedaan. Omdat de patiënt het eist, heet het dan, of omdat de dokter wil uitsluiten dat hij niet alles heeft geprobeerd. Dat kost niet alleen veel geld, het kan van gezonde mensen ook patiënten maken.

Total loss
Hoogleraar cardiologie Arend Jan Dunning schreef in 2002 in zijn boek ‘Broeder ezel. Over het onvermogen van de geneeskunde’: ‘De samenleving, gewend aan controlebeurten en service van alle elektrische en mechanische apparatuur, eist steeds meer check-ups, waartoe bevolkingsonderzoek, bedrijfsgeneeskundige controle, regelmatig bezoek aan huisarts of internist de instrumenten moeten vormen. De overeenkomst tussen mens en machinerie is echter zeer gebrekkig en de enige samenhang is, dat er geen garantie bestaat tegen total loss.’

Overbodig en ondoelmatig
Het lijkt erop dat zijn waarschuwende woorden weinig effect hebben gehad, want er wordt in ziekenhuizen juist veel te veel behandeld. Augustus vorig jaar stelde oud-minister van Volksgezondheid Ab Klink dat een besparing van zes miljard euro in de zorg haalbaar is als artsen afzien van overbodige en ondoelmatige handelingen. De koepel van academische ziekenhuizen NFU constateerde in juni dit jaar dat tien tot twintig procent van de ziekenhuiszorg patiënten geen gezondheidswaarde biedt.
Zorg is overbodig, en soms zelfs verkeerd. Intussen wil minister van Volksgezondheid Edith Schippers de total body scan als preventieve screening onder voorwaarden toestaan. Ze heeft de Gezondheidsraad hierover om advies gevraagd.  

Gemiddelde patiënt
Het lijkt erop dat er één basisregel ontbreekt die nodig is om de veiligheid van patiënten en de kwaliteit van zorg zo veel mogelijk te waarborgen: niet behandelen als het kán, maar alleen als het móét. Mensen zijn nou eenmaal geen machines, ook al worden ze daar in medisch-biologisch onderzoek toe gereduceerd. En geen enkele patiënt is een gemiddelde patiënt. Dat laatste moet geen reden zijn om ‘voor de zekerheid’ maar alles te doen wat kan, maar juist om uit te zoeken wat echt nodig is. En dat kan regelmatig weleens minder zijn in plaats van meer.

Malou van Hintum

• Tweet