Hoe meer data, hoe minder solidariteit

Het klinkt als een ouderwets woord, solidariteit, en dat is het ook. Tegenwoordig viert de empathie hoogtij, en dat betekent dat we alleen op individuele basis meevoelen met mensen. Niet voor niets krijgen campagnes om geld voor specifieke ziekten in te zamelen, steeds vaker letterlijk een persoonlijk gezicht – denk bijvoorbeeld aan de succesvolle ‘Ik ben inmiddels overleden’-campagne van ALS.

Risicoprofielen
We zijn ‘solidair’ met mensen die overduidelijk enorme pech hebben; die iets vreselijks mankeren waar ze zelf helemaal niets aan kunnen doen. Dat kan onszelf ook zo maar overkomen. Buiten dat is het toch vooral je eigen verantwoordelijkheid om niet ziek te worden en geen onnodige risico’s te lopen. Een eigen verantwoordelijkheid die prima gemeten kan worden, en waarop we mensen ook prima kunnen afrekenen.
‘Door Big Data en data analytics-toepassingen krijgen verzekeraars steeds meer inzicht in risicoprofielen,’ schrijven Edgar Karssing (Nyenrode) en Ton de Bruin (oud-medewerker bij het Verbond van Verzekeraars) in hun artikel ‘Verzekeren, technische solidariteit en morele solidariteit’.  ‘Hierdoor kunnen steeds meer subcategorieën worden onderscheiden. Komt hiermee de solidariteit onder druk te staan?’

Eigen schuld
Karssing en De Bruin maken een onderscheid tussen morele solidariteit – mensen hebben iets voor elkaar over omdat ze zich met elkaar verbonden voelen; solidariteit als ‘wij-waarde’ – en technische solidariteit: solidariteit als onbedoeld, maar positief neveneffect van op jezelf gericht gedrag. Die laatste vorm van solidariteit treedt steeds meer op de voorgrond sinds het mogelijk is bloeddruk, cholesterol, BMI-score, wel/niet roken en wel/niet alcohol gebruiken gemakkelijk in cijfers uit te drukken; inclusief de bijbehorende (kans op) gezondheidsproblemen.
Staan die cijfers grotendeels in de min, dan is er werk aan de winkel voor de persoon bij wie de alarmbellen rinkelen. Want het is diens persoonlijke verantwoordelijkheid om op al die terreinen het licht weer op groen te krijgen. Sterker nog, steeds meer Nederlanders vinden dat mensen die ongezond leven meer premie moeten betalen. 

Solidariteitsparadox
Dankzij de beschikbaarheid van big data-analysetechnieken is duidelijk dat ziek worden vaak geen botte pech is. Ziekten die eerst een onbekende kans waren, zijn een calculeerbaar risico geworden dat iemand door zijn eigen leefstijl kan beïnvloeden. ‘En dan treedt de solidariteitsparadox op,’ zeggen Karssing en De Bruin, en dat betekent: ‘Hoe meer we weten over de manier waarop we met anderen subsidiërend solidair zijn, hoe minder we hiertoe bereid zijn.’
Of dat laatste inderdaad het geval is, staat niet vast. Maar dat de combinatie van hyperindividualisering en dataïsering solidariteit als ‘wij-waarde’ geen goed doet, is duidelijk. Doen alsof er geen data zijn, is ook geen optie. Maar we kunnen er wel voor kiezen ze niet te gebruiken om met individuele mensen af te rekenen en ze te straffen voor hun gedrag. In plaats daarvan kunnen we deze data beter inzetten om op individueel en maatschappelijk niveau een zo gezond mogelijk leven voor iedereen dichterbij te brengen. Van die ‘wij-waarde’ profiteert uiteindelijk iedereen.

• Tweet