Leiderschap & (ouderen)zorg

Er is geen ontkomen aan: als het over gezondheidszorg gaat, valt opvallend vaak het woord leiderschap. Met een verwijzing naar succesmodellen uit het bedrijfsleven wekken zo verschillende kopstukken en smaakmakers als oud-politici en bedrijfskundigen de indruk precies te weten welk leiderschap nodig is om de zorg anders, beter en efficiënter te organiseren.

Natuurlijk leidt dit tot reacties uit het veld, soms met een ondertoon van gezonde rivaliteit. Nog niet zo lang geleden stelden internisten Marcel Levi en Joost Wiersinga in een ingezonden brief aan NRC met lichte ironie vast dat mensen die in de gezondheidszorg werken hun voordeel kunnen doen met alle uit het bedrijfsleven afkomstige wijsheid. Ze voegden er echter aan toe dat het maar de vraag is of de waarheid bij toonaangevende bedrijven wel zo lijkt op de realiteit in een zorginstelling.

Het deed me denken aan de verzuchting die ik eens hoorde van een medisch specialist dat al die ideeën over leiderschap uit het bedrijfsleven wel mooi zijn, maar dat het duidelijk is dat niet iedereen een leider kan zijn, omdat anders iedereen de baas wil spelen en de zorg nooit beter wordt.

Is dat zo? Wat wordt er dan eigenlijk bedoeld met leiderschap in de zorg, vraag je je direct af.

In de golf van landelijke aandacht die volgde op de publicatie van het manifest “Scherp op ouderenzorg” van Hugo Borst en Carin Gaemers zond het NOS-journaal op prime time een opvallende bijdrage uit.
De auteurs roepen in hun pleidooi voor betere ouderenzorg een indringende vraag op - hoe maak je de zorg beter? Is dat een kwestie van geld, of gaat het om veel meer?
Verslaggever Theo Verbruggen probeert deze vraag niet te beantwoorden met kritiek, onthullingen over misstanden of advies uit het bedrijfsleven, maar met pakkende beelden uit een zorginstelling waar het kennelijk goed gaat. Een verpleeghuis dat wil laten zien dat ze met hetzelfde geld meer bieden.

De Maastrichtse hoogleraar ouderenzorg Jan Hamers licht toe dat meer personeel, of meer geld, niet automatisch een oplossing is. “Het is niet zozeer handen aan het bed, maar we moeten ook veel meer kijken naar het hart aan het bed en het hoofd aan het bed.”

Ingewijden herkennen Verpleeghuis Lückerheide in Kerkrade. Directeur Math Gulpers zegt: “Ik stel me voor hoe het zou zijn als ik zelf in een verpleeghuis was. Als mijn ouders in een verpleeghuis zouden zijn.”

Wat is er dan anders in Lückerheide? “Aandacht,” zegt de partner van een bewoner. “Hier gaat alles een beetje anders,” zegt de verslaggever. “Ze raken elkaar hier veel aan.”
Math Gulpers: “Hier is aandacht voor de bewoners, hier is aandacht voor de familieleden, hier is aandacht voor de medewerkers, ja.” Sandy Kramer, manager zorgverlener, bevestigt: “Het is niet zozeer kijken wat kan een bewoner niet meer, maar meer van, wat kunnen we de bewoner nog laten betekenen, en ja, dat-ie zich ook gewoon prettig voelt en nog voldoening heeft.” - “Zorg met een schouderklopje, voor hetzelfde geld,” besluit Theo Verbruggen.

Als het geschetste beeld juist is, is het een bemoedigend voorbeeld van wat leiderschap in de zorg is. Niet beperkt tot de Raad van Bestuur van een overkoepelende zorgorganisatie, maar zichtbaar in het handelen van elke medewerker.
Men weet waarvoor men staat (missie) en waarvoor men gaat (visie) en de missie en visie worden gedeeld, gedragen en in verbinding met elkaar gerealiseerd. Elke dag weer. En niet te vergeten: er is een context waarin medewerkers zich voortdurend verder kunnen bekwamen en zich gesteund voelen in hun professionele autonomie.

Het sleutelwoord in bovenstaand voorbeeld is wat mij betreft “aandacht”. Aandacht staat één op één voor kwaliteit. Wie kwaliteit toevoegt aan elk van zijn of haar handelingen toont inspiratie en leiderschap. Iedereen kan een leider zijn.

“Scherp op ouderenzorg” is een initiatief van Hugo Borst en Carin Gaemers. Het manifest is te vinden op www.scherpopouderenzorg.nl.

• Tweet