Huisarts en psycholoog houden samen spreekuur

Marianne, een 29-jarige hbo-verpleegkundige zit in een re-integratietraject nadat ze twee jaar geleden acute rugklachten ontwikkelde. Ze werd gedurende twee jaar uitgebreid medisch behandeld en bezoekt nu mij als eerstelijnspsycholoog met de vraag om hulp bij de moeite die zij heeft om te reageren op mensen die haar vragen naar de toestand van haar rug. Na bestudering van haar indrukwekkende medisch dossier wordt me duidelijk dat er geen organische pathologie werd geconstateerd maar wel veel somatisch werd behandeld. Mijn diagnostisch onderzoek levert een (onbehandelde) angststoornis op voorafgaand aan de rugklachten. Eerder in haar leven kampte ze met een negatief zelfbeeld.

Samenwerken in de gezondheidszorg is prima, vaak beter dan concurreren. Samen onder één dak hulpverlenen, zoals toenemend gebeurt in wat nu de generalistische basis ggz heet, is ook prima maar niet voldoende. Geïntegreerde zorg, zoals een huisarts en eerstelijnspsycholoog die samen eerstelijnshulp aanbieden, in één spreekkamer, is toch iets anders. Er zijn twee goede redenen om hiermee te experimenteren. De eerste is ingewikkeld, fundamenteel, ontologisch en epistemologisch van aard. De tweede is eenvoudig en modern van aard.

Daarom begin ik met de tweede. De geneeskunde verschoof de laatste jaren van biopsychosociaal naar patiëntgericht. Overigens biopsychosociaal zijn de artsen naar mijn beste weten in de praktijk nooit geweest, gewoon biomedisch en af en toe een beetje sociaal. Het patiëntgerichte accent houdt in dat er aandacht besteed moet worden aan de persoon met de ziekte, het perspectief van de patiënt is nu veel belangrijker geworden. Medische beslissingen moeten aansluiten bij behoeften en wensen van de patiënt. Dit houdt in dat de gespreksvoering in psychologisch opzicht op een behoorlijk peil moet komen en hiervoor zijn eerstelijnspsychologen de eerstaangewezen om dit kwalitatief hoogstaand vorm te geven. Ik weet het, dit klinkt normaal en zeker niet modern of vooruitstrevend, maar nu pas zijn de rechten van de patiënt in de Wet op de Geneeskundige Behandelovereenkomsten vastgelegd (wgbo; 1995, Burgerlijk Wetboek 7). Nu de patiënt toenemend in de rol van gezagvoerder komt en de arts in die van copiloot, moeten we toch constateren dat de copiloot te eenzijdig is opgeleid om het gehele vliegtuig in de lucht te houden. De boordwerktuigbouwkundige is tevens noodzakelijk.

De andere reden heb ik uitgebreid uitgewerkt in mijn boek Bevrijd de psychologie, dat in 2012 is verschenen en komt er op neer dat de mens ontologisch gezien het product is van biologische, psychische en sociale processen, waarin naar mijn idee historisch gezien de sociale processen domineren. Somatische, psychische en sociale processen interacteren niet, zoals wel veel wordt gedacht, maar hebben op een manier die ons (nog) onbekend is de mens evolutionair geproduceerd. Epistemologisch gezien is er geen goede reden de biologie in een hiërarchische relatie te brengen tot de psychische en sociale componenten. Psychologische fenomenen kennen, net als sociologische, hun eigen autonomie, eigen determinanten en mechanismen, kunnen ook verstoord raken en kunnen het lichaam als toneel gebruiken.

En nu naar het spreekuur: de huisarts doet de biologie, de eerstelijnspsycholoog de psychologie en samen betrekken ze de sociale aspecten erbij. De psycholoog doet korte psychotherapeutische interventies - aangepast aan de korte afspraken van de huisarts- en is niet geneigd de behandeling naar zich toe te trekken of over te nemen.

De patiënten weten, voordat ze om hulp komen vragen, dat het hulpaanbod geïntegreerd is en dit helpt de patiënt op den duur de eigen hulpvraag opnieuw vorm te geven. Aan de poort zitten dus voortaan altijd twee academisch goed opgeleide, ervaren krachten en zij worden daarachter ondersteund door bijvoorbeeld de diverse hbo-ers die overal opduiken. Indien Marianne was verschenen bij de geïntegreerde hulpverleningspost, onderzoekt de huisarts de rug en de psycholoog de psyche, de angststoornis wordt snel zichtbaar en primair behandeld, de expressies in de rug zijn onderwerp van ‘afwachten wat er gebeurt zodra de psychische stoornis wijkt’. Een experiment met dit gezamenlijk spreekuur, door deugdelijk onderzoek begeleid, is inmiddels (betaald door een zorgverlener) van start gegaan.

• Tweet