GGz-instellingen behandelen neurose met neurose

Enkele grote instellingen op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg hebben het momenteel in financieel opzicht erg moeilijk. Dit heeft maar ten dele te maken met de financiering, marktwerking en het beleid van politici en verzekeraars.

Deze instellingen hebben zelf, onbewust, bijgedragen aan hun probleemsituatie met wat we een proces van vervreemding kunnen noemen. Ze hebben zich in vergaande mate vervreemd van hetgeen ze daadwerkelijk zouden moeten doen, namelijk het adequaat en op specialistisch niveau diagnosticeren en behandelen van psychische stoornissen.

In plaats van psychoneurosen te ontwortelen, houden de professionals in veel van deze instellingen actief een neurotische stijl en cultuur in stand. Deze is gericht op: controle, dwangmatige meting van een doel voor elke sessie, via monitoring grip krijgen op elke klacht, en nauwgezette evaluaties van alle zittingen. Dit past in onze neurotische cultuur waarin niets nog aan controle mag ontsnappen, alles transparant moet zijn en de administratie het hoogste goed is geworden. Het ontbreekt er nog maar aan dat iedereen in de ggz elkaar afluistert.

In deze cultuur wordt de onbewuste kern van een neurotische stoornis gereproduceerd. De grote ggz-instellingen zijn verworden tot knutselfabrieken waarin door technotherapeuten op basis van protocollen en richtlijnen mensen worden geholpen hun neurose onder de vlag van een DSM-etiket verder onder controle te krijgen in plaats van op te lossen.

Het beheersen en controleren wordt via steeds verder uitwerkte gedrags- en cognitieve strategieën (variërend van responspreventie, exposure, cognitieve herstructurering tot EMDR en mindfulness) aan de cliënten overgedragen en daarbij wordt de aandacht afgeleid van al die emotionele en driftmatige thema's die hun psychoneurose funderen.

Dit ‘behandelen’ vindt plaats op afdelingen die, onder de vlag van een DSM-etiket, elk inzicht in de dieperliggende samenhang van het neurotisch bouwwerk zijn kwijtgeraakt. Neurose wordt met neurose behandeld. Geen wonder dat deze stoornissen niet af- maar toenemen.

De kern van een neurotische stoornis werd vroeger nog gedoceerd in de klinische psychologie en psychiatrie, ver voor de tijd waarin de huidige generatie professionals werd opgeleid. In die tijd werd met behulp van psychodynamische en fenomenologische theorieën en met verwijzingen naar grote denkers in de filosofie, literatuur en poëzie uitgelegd dat mensen met een neurose overaangepaste, angstige en sombere mensen zijn, die problemen hebben met de expressie van hun agressieve, seksuele en narcistische strevingen.

De vaardigheden die noodzakelijk zijn om met cliënten in contact te komen, zoals het kunnen voeren van een diepgaand gesprek over hun gevoelens en fantasieën inzake seksualiteit, agressie en narcisme, zijn bij het gros van de ruim 14.000 gz-psychologen en ruim 2.000 psychiaters niet (meer) aanwezig. Daar komt nog bij dat zeer onervaren krachten in deze specialistische zorg worden ingezet, zelfs intakes doen en veel teveel verantwoordelijkheid dragen.

Een echte specialistische ggz kan pas verrijzen zodra uit de as van de grote instellingen kleine flexibele teams ontstaan, regionaal vormgegeven, die teruggrijpen op Europese denkwijzen in de klinische psychologie en psychiatrie. Angststoornissen of depressies worden dan behandeld in hun onderliggende samenhang. De intake wordt niet meer gedaan door een opleideling, maar door de meest ervaren krachten, zodat er niet meer zoveel geschoven hoeft te worden met de cliënt. Een klein team kan – veel beter dan een mega instelling – adequaat contacten in het veld onderhouden.  

• Tweet