Van bajes naar zorginstelling,
van cipier naar groepsleider

Aan professionals en bestuurders in de zorg worden hoge eisen gesteld. Zekerheden zijn verdwenen, regelgeving werkt verstikkend en de financiële druk is groot. Het ‘handhaven van de koers’ is niet meer voldoende, vaak zijn harde en duidelijke keuzes nodig. Succesvolle bestuurders moeten zichzelf voortdurend heruitvinden. Professionals worden geacht de structurele veranderingen te volgen en zich aan te passen.

Van der Hoef & Partners voert regelmatig interviews met deze professionals en bestuurders, met als centrale vraag: hoe gaan zij met hun uitdagingen om?

Hoofd behandeling Peter van der Sanden van Almata gaat met pensioen

 ‘Van bajes naar zorginstelling, van cipier naar groepsleider’

‘Eens kijken of het me lukt’, dacht hoofd behandeling Peter van der Sanden, toen hij in 2011 in jeugdzorginstelling Almata in Ossendrecht ging werken. De ‘bajes voor jongeren’ moest worden omgevormd van een justitiële instelling naar een gesloten jeugdzorginstelling. Cipiers werden groepsleiders. Het lukte. Met Van der Sanden als grote inspirator. Juni 2019 gaat hij met pensioen. 

‘Ik ga altijd uit van het goede in de mens, dat is het fundament onder mijn werk’, zegt Van der Sanden. ‘Ieder mens wil zich gewaardeerd en verbonden voelen, ieder mens wil een beetje lol in zijn leven. Aan vervelend gedrag ligt vaak onvermogen ten grondslag. Als schematherapeut probeer ik achter de patronen te komen waaróm iemand agressief of op een andere negatieve manier reageert. Daar komt bij dat veel van onze jonge cliënten licht verstandelijk beperkt zijn. Ik vertel jongeren in Almata dat ze geen rotzakken zijn, zoek verbinding. Pas als die verbinding er is, gaan ze luisteren en kom je samen tot een oplossing.’

Enorme omschakeling
De overgang van justitiële inrichting naar een jeugdzorginstelling betekende voor Almata een grote verandering. Van der Sanden: ‘Als een jongen boos reageert, laten we hem eerst uitrazen. Daarna gaan we samen kijken wat er aan de hand is. Dat was vroeger niet. Zo’n jongen werd opgesloten tot hij gekalmeerd was, daarna ging het op de oude voet verder. Vroeger was de aanpak voor iedereen hetzelfde. Eenheidsworst. Nu bespreek ik elke twee maanden met de groepsleiding hoe we vastgelopen jongeren weer vlot kunnen trekken. Dan gaan we puzzelen en kijken waar dit gedrag vandaan komt. Soms zeggen groepsleiders dan: verrek, zit het zo, dan hebben we het al die tijd verkeerd aangepakt. Voor onze medewerkers is de nieuwe aanpak een enorme omschakeling. Regelmatig frissen we de kennis van onze medewerkers op, om zo ook de oude reflex van “het cipier spelen” buiten de deur te houden.’

Ernstige gedragsproblemen
Almata maakt deel uit van de Stichting Jeugdzorg Sint Joseph (SJSJ) en valt onder beleidsverantwoordelijkheid van de gemeenten. In Almata verblijven jongeren met ernstige gedragsproblemen, zoals agressief, antisociaal, opstandig gedrag of loverboy-problematiek. Vaak zijn het jongeren met een achterstand in hun ontwikkeling (LVB). Binnen de gesloten groepen heerst een duidelijke structuur, met duidelijke regels en een vaste dagindeling. Almata heeft één open groep. Hier kunnen jongeren wennen aan meer vrijheden en minder structuur. Met de bedoeling de overgang naar een andere instelling of naar huis soepeler te laten verlopen.

Lastige klus
Toen Van der Sanden overstapte naar Almata wist hij dat er een lastige klus voor hem lag. Hoe maak je van cipiers gemotiveerde groepsleiders? Ook had hij geen ervaring met de groep LVB’ers. Maar waar anderen zich misschien twee keer zouden bedenken, zag Peter van Sanden dit juist als een uitdaging. ‘Ik vind dit wel spannend, kijken of het lukt. Geweldig om medewerkers mee te nemen in zo’n grote verandering. Dat betekende managen, kennis overbrengen, mensen inspireren. Al moest er ook – soms meer dan me lief was – worden overlegd met gemeentes en andere overheden. Ook ben ik altijd behandelaar gebleven, jongeren die vastliepen nam ik bij de hand. Soms belde zo’n jongen na een jaar nog wel eens op, dit soort kleine signaaltjes gaven me altijd geweldig veel voldoening. Eigenlijk was ik een beetje alles in één. Ik hoop dat mijn opvolger onze medewerkers blijft inspireren om zich te blijven ontwikkelen in hun nieuwe rol als zorgprofessional en groepsleider.’
   
Kleinschalige leefgroepen
Met de transitie van strafrechtelijk en justitieel naar civielrechtelijk en jeugdzorg hoeft de opvolger zich niet meer bezig te houden, dat proces is afgesloten en gelukt. Almata behaalt nu betere resultaten dan voorheen. Maar er komen andere uitdagingen aan: bijvoorbeeld de wens om met kleinschalige leefgroepen te werken, wat in een tijd van personeelskrapte vooral logistiek een lastige puzzel kan worden. Ook volgt Almata de landelijke tendens om ‘dwang en drang’ steeds verder terug te dringen.

Meer inhoud
De jongeren in Almata hebben vaak hechtingsproblemen. De energie die een medewerker in de begeleiding steekt, komt vaak niet terug. Die wederkerigheid is er dan niet. Dat kost energie. Van der Sanden: ‘Als medewerkers opgebrand raken, hoop ik dat de leiding hier oog voor heeft. We moeten zuinig zijn op onze medewerkers. Wat mij betreft heeft ons werk meer inhoud gekregen sinds we de switch naar een jeugdzorginstelling hebben gemaakt. Het is aan mijn opvolger dit verder uit te bouwen, ik trek in juni de deur achter me dicht. Alhoewel, niet helemaal, ze hebben mij zo gek gekregen om een paar keer per jaar trainingen te komen geven aan groepsleiders.’ 

Klik hier voor meer informatie over de vacature.

Dit interview is op verzoek van Van Der Hoef & Partners / D!scura uitgewerkt door Ben Tekstschrijver, tekstschrijver gespecialiseerd in de zorg. 

• Tweet