Het moet anders

In de aanloop naar het D!SCURA-congres ‘De toekomst van de psychiatrie’ op vrijdag 21 november krijgen de keynote- sprekers de mogelijkheid om via een column alvast een tipje van de sluier op te lichten. Eerste in deze reeks is prof. dr. Jim van Os, die in het ochtendprogramma zal optreden met zijn bijdrage ‘De psychiatrie van de toekomst’.

Het moet anders

Wetenschappelijk onderzoek suggereert dat training van specifieke groepen (bv studenten, politie), of brede landelijke mediacampagnes mogelijk impact hebben op (het verminderen van) negatieve stereotypering van mensen met psychische aandoeningen. Ook openhartige getuigenissen van bekende mensen kunnen die impact hebben. In Nederland - en elders, het Verenigd Koninkrijk misschien uitgezonderd - komt dit nog maar moeizaam op gang. De reden hiervoor is een interne paradox: de taal en de concepten die we gebruiken om over psychische problemen te denken en te communiceren staan zelf bol van de negatieve verwachtingen en stereotyperingen. 

Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat psychisch lijden het best kan worden geconceptualiseerd als menselijke variatie: iedereen heeft (op zijn tijd) psychische kwetsbaarheden die een proces van aanpassing vergen in combinatie met de capaciteit om weerbaarheid te ontwikkelen. Met name op jonge leeftijd worden mensen voor het eerst geconfronteerd met hun psychische kwetsbaarheid en een significant deel van de populatie ontwikkelt symptomen die het functioneren belemmeren. 

Hier begint de paradox: zij die hulp zoeken voor hun psychische problemen worden in eerste instantie geconfronteerd met een systeem van stereotypering in de vorm van pseudo-diagnostische labels waarin de (wetenschappelijk kwetsbare) pessimistische visie van neurobiologische determinatie en 'hersenziekten' verborgen zit. Dit label wordt vervolgens het fundament onder het systeemdenken van elkaar beconcurrerende zorgverzekeraars die psychisch lijden vooral als schadelast zien in plaats van de gezondheid van hun verzekerden voorop te stellen. Zorgverzekeraars beweren te sturen op kwaliteit van de zorg maar in de werkelijkheid proberen zijn met steeds straffere systemen de door politiek geïnspireerde marktwerking beheersbaar te houden.

De bovengeschetste systeemwereld is een belangrijke oorzaak van het voortdurende onbegrip en stereotypering van psychisch lijden. Alle partijen stereotyperen op hun eigen manier, maar hoe het ook zij de patiënt en zijn behandelaar hebben het nakijken. 

Het moet anders. Er is behoefte aan een perspectief op de langere termijn in het kader van een nieuw ‘conceptueel akkoord’. De zeer hoge prevalentie van psychische stoornissen, de enorme maatschappelijke impact ervan, de relatief jonge leeftijd waarop zij optreden en de grote variatie in expressie en beloop, zowel tussen als binnen mensen, maakt dat het denken over psychisch lijden zich vooral (en dus meer dan nu het geval is) dient te baseren op de taal en de concepten van de publieke gezondheidszorg en de gewone mensen met hun diagnose, met aandacht voor zelfmonitoring, eigen regie en ervaringsdeskundigheid. 

Het is verstandig dit alles te bezien vanuit het grotere perspectief van de epidemiologie in de regio en de financiering (met accountability op het niveau van epidemiologische parameters in relatie tot de bronpopulatie). De oprichting van een gratis, centrale, excellente, professioneel gestuurde voorziening voor mHealth en eHealth met minimale face-to-face begeleiding (als publieke voorziening) zal waarschijnlijk een grotere bijdrage leveren aan het reduceren van stigma in Nederland dan enige andere maatregel. Dit zal naar verwachting niet duurder zijn dan de €20 miljoen die nu jaarlijks wordt uitgegeven aan de Stichting Benchmark GGZ een stichting zonder duidelijk haalbaar doel. 

Wat denkt U hiervan? En over 10 jaar?

• Tweet