Psychotherapeuten word wakker!

Ik heb een recente maar wel terugkerende droom waarin de hedendaagse psychotherapeuten (psychiaters en psychologen) voorkomen en die droom gaat ongeveer als volgt:

Een groot deel van de Arabische wereld staat in brand, de Europese Unie brokkelt met ons studentenvakantieland Griekenland voorop in financieel en economisch opzicht af, de euro lijkt – als we de vitale financiële conditie van de niet-eurolanden Denemarken en Zwitserland in ogenschouw nemen - zijn langste tijd te hebben gehad, grenscontroles keren terug, de ontwikkelingshulp wordt opgeschort, vluchtelingen worden als biljartballen via de Europese band gespeeld, de bezuinigingen op de (geestelijke) gezondheidszorg worden venijniger dan ooit tevoren, het populisme neemt ongekende vormen aan, bij de gemiddelde werker leidt de tomeloze versnelling als gevolg van de voortschrijdende technische mogelijkheden en de vervaging van werktijden tot ongekende stress en wat doen intussen de psychotherapeuten? Deze brave borsten doen hun werk: diagnosticeren en behandelen angsten, stemmingsstoornissen, burnout, trauma’s en relatiemoeilijkheden, kortom zorgen ervoor dat mensen die - voor henzelf op pijnlijke wijze - ontsporen onder druk van de moderniteit hun aanpassing hervinden. Toch leven deze werkers in de geestelijke gezondheidszorg in dezelfde roerige wereld en zijn onderhevig aan dezelfde processen, moeten hun uren schrijven en elke dag aantonen dat zij hun targets hebben gehaald. Waarom nemen deze professionals, die als geen ander te maken krijgt met de slachtoffers van alle maatschappelijke onrust, geen deel aan het politieke discours? Waar blijft de dialoog van de psychotherapeut met de morele horizon die zijn handelen stuurt en zin geeft? Waarom beperkt deze zich uitsluitend tot het behandelen van de slaapstoornis van degenen die actief in het maatschappelijke debat participeren? Ja natuurlijk, de psychologie is alomtegenwoordig, psychologische thema’s vullen dagelijks kranten en magazines. Het lijkt net alsof psychologische inzichten hoog op de agenda staan. Ook deze schijn bedriegt: terwijl de psychologen als bezige bijen hun dagelijkse brood verdienen zonder op of om te kijken, wordt ook de psychologie om hen heen nog eens ingepakt door de hersenwetenschappers met hun arrogant biologische reductionisme, door de DSM-maffia die patiënten massaal heeft verleid om van de psychiater en psycholoog etiketten te eisen om hun psychologische last niet te hoeven voelen, door diezelfde maffia is de psychologische en psychiatrische diagnostiek van elke vitaliteit, dynamiek en diepgang berooft, door de experimentalisten die het voorstellen alsof het oliën van de feitjesmachines gebaseerd op gemiddelde scores van 23-jarige vrouwelijke psychologiestudenten leidt tot psychologisch inzicht. Om elk protest in de kiem te kunnen smoren wordt zelfs de angstdroom met behulp van een recente Utrechtse dissertatie niet meer begrepen als een symptoom en dus verwijzend naar een weggedrukt gevoel of conflict, maar wordt via een protocol in een rigide houdgreep genomen net zolang tot de patiënt zich gewonnen geeft. Elke dynamische psychologische kennis wordt betekenisloos gemaakt en ontglipt aan diezelfde psychotherapeut die zich intussen onder druk van de niet psychologisch geschoolde manager tot de protocollen bekeert en doet alsof hij efficiënt is en onderwijl voortdurend de tijd, die hij nog moet werken in de gaten houdt via mobiel en iPad. De magere afgietsels van wat eens bekend stond als psychotherapie worden ingezet om het overbelaste subject kort en efficiënt te dwingen zich te conformeren en weer onder te gaan in de kudde. De eerste student die niet meer weet wie Freud was, heeft een masterdiploma gekregen. De psychologie is al eerder gereduceerd tot studie van observeerbaar gedrag en vervolgens tot kennis van cognities en andere mentale functies die suggereren dat de mens een soort computer is. Psychische problemen worden niet meer opgevat als symptomen van moeilijk te verdragen motieven of ambivalente gevoelens die ontstaan in een authentieke worsteling met een steeds moeilijker te realiseren zingeving; er wordt geen aandacht meer besteed aan psychologische mechanismen die aan dit gedrag ten grondslag liggen. Er is geen oog meer voor de kwetsbare persoonlijkheid van iemand met een ernstige klacht, want die stoornis wordt geïsoleerd van de persoon in kaart gebracht en ‘behandeld’ met een voorgegeven plan dat elke uniciteit uitsluit. De psychologische hulp verschraalt zienderogen en wordt toenemend verleend door technici in plaats van clinici. Het werken met emoties verdwijnt naar het alternatieve circuit. Waar blijven de psychotherapeuten, psychiaters en psychologen die in opstand komen, zich verenigen, de politieke elite tot de orde roepen en opkomen voor een andere dan instrumentele samenleving die de psychologische patronen van mensen respecteert en de ruimte geeft om je tot anderen te verhouden op een niet utilitaristische wijze? Ik trek van podium tot podium om via lezingen en workshops mijn collega’s te attenderen op de naderende ondergang en elke keer maak ik mee dat hetgeen ik verwacht niet gebeurt: de psychotherapeuten falen in het redden van de psychologie uit de klauwen van krachten die systematisch niet begrijpen waar psychologie in de kern over zou moeten gaan, ze roepen de verantwoordelijke politici, leiders, beleidsmakers en intellectuelen wereldwijd niet tot de orde.

Elke keer weer als ik ontwaak uit deze droom voel ik me enorm opgelucht en zeg tegen mezelf: ‘Gelukkig het was maar een droom, een vergissing van een synaps, een neuron in de ban van backfire, een kronkel in mijn synaptische kloof.’

• Tweet