De eerste 1001 dagen

Elke lezer van dit discussieforum voor professionals in de zorg zal het me nazeggen: het voorkomen van aandoeningen is onze hoogste prioriteit. De recente discussie waarin het vaccinatieprogramma voor kinderen ter discussie wordt gesteld, gaat bij de voor- en tegenstanders van vaccinatie toch steeds om het voorkomen van aandoeningen. Ondanks dat voorkomen de hoogste prioriteit heeft, komt het er in de GGZ niet echt van. De laatste jaren zijn de preventieve activiteiten mede door het kortetermijndenken van zorgverzekeraars met de hand op de preventieknip, verder afgebouwd. De uitgaven voor curatie namen en nemen hand over hand toe. De realiteit is doorgaans sterker dan de fantasie in de productie van bizarre toestanden. 

Infant Mental Health
Maar er is goed nieuws. Dit keer ligt de start, echt waar, in het Verenigd Koninkrijk. Het 1001 Critical Days Manifesto is in 2013 door elke Britse politieke stroming onderschreven. In Nederland is dit recent overgenomen door het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP), de Nederlandse Vereniging voor Pedagogen en Onderwijskundigen (NVO), de Dutch Association for Infant Mental Health (DAIMH) en de Stichting Babywerk. Een Nederlandse manifest over de 1001 dagen is het gevolg met als spin-off talloze studiedagen en conferenties onder deze noemer vanuit zowel de medische, de neurobiologische, de kinderpsychologische, als –zoals van ouds- de psychoanalytische invalshoek. De hechtingsrelatie die met het kind wordt opgebouwd, al tijdens de zwangerschap en in het eerste levensjaar gaat –indien dit normaal en dus goed verloopt - de basis vormen voor een gezond psychische functioneren, voor gezonde relaties met anderen, voor een stevige stressbestendigheid. 

Fantasie over de baby
Vanuit de ouders gezien begint de gehechtheid zelfs al met de kinderwens, dus voor de conceptie. Kinderloze ouders met een kinderwens fantaseren over een kind en hun betrokkenheid bij dit fantasiebeeld is een voorloper voor de hechtingsrelatie die zich na de conceptie met rasse schreden verder ontwikkelt. Na de bevalling botsen fantasie en werkelijkheid op elkaar en dat kan heel verschillend uitpakken voor de kwaliteit van de hechting die dan tot stand komt met de echte in plaats van de fantasie-baby. Een romantisch en geïdealiseerd plaatje botst gemakkelijk stuk op een moeilijke, pijnlijke bevalling, op de zorg voor een huilend, krijsend, spugend en alle aandacht opeisend menselijk diertje. De ouders realiseren zich soms dan pas echt dat hun hele leven is veranderd en nooit meer hetzelfde zal worden. Op de geluk barometer produceren ze een daling in plaats van een door hen verwachte stijging. De werkelijkheid nadat de kraamverzorgster is vertrokken kan snoeihard zijn. Het geluk en de misère kleuren de ervaring intenser dan ooit tevoren. De volgende generatie is aan je toevertrouwd en dat tekent voortaan elke minuut van je leven: onomkeerbaar, complex en intensief. 

De grootste troef in de handen van deze 1001 dagen beweging is het gegeven dat de plastische hersenen zich in de eerste twee levensjaren van de kleine vormen in reactie op de affectieve relatie van het kind met de ouders en verzorgers; de groei van het zenuwstelsel van de baby is volgens het vele onderzoek van de laatste tien jaar, ervaringsafhankelijk. De internationale World Association of Infant Mental Health is sinds 1980 actief op het terrein van het heel jonge kind en de ouder-kindrelatie. Deze beweging is met name afkomstig uit de psychoanalyse en psychiatrie en wortelt dus vooral in stoornis, diagnostiek en behandeling en maakt nu – na een aarzelende start - voor goed kans definitief door te breken. Alle opleidingscentra in het land bieden nu een opleiding tot IMH-specialist aan om de gemakkelijk verstoord rakende relaties tussen ouder en hun kind meteen vooruit te helpen. Zie: http://www.kenniscentrumimh.nl/ 

Alle kennis over de vroege ontwikkeling ligt klaar om te worden toegepast. Dit is echte primaire preventie. Indien de zorgverzekeraars en de hiervan veel te afhankelijke ggz-instellingen dit roerloos laten liggen, falen ze over de gehele linie en blijven overlopen worden met hulpvragen die nu in de kern preventief kunnen worden bestreden. Voor de volgende generatie weliswaar.  

U kunt Jan Derksen op twitter volgen via @jjlder

• Tweet