Progressie in de psychiatrie

De psychiatrie is de vreemde eend in de bijt van de geneeskunde, maar wel de meest interessante. Psychiatrie roept talloze vragen op voor filosofen, historici, literaire auteurs, filmmakers, toneelschrijvers, journalisten en zeker ook patiënten of ervaringsdeskundigen.

Psychiatrie is ook de meest ‘maatschappelijke’ discipline en sector: de ontwikkeling ervan spiegelt de veranderingen in de samenleving, en op z’n tijd is het omgekeerde ook het geval. De bijdragen van Freud hebben onze cultuur beslist beïnvloed.

Het belangrijkste waarom de psychiatrie ons blijft boeien is wel dat het over onszelf gaat, niet alleen over de patiënten. De psychiatrie draagt bij aan onze beeldvorming over wat normaal is, of wat afwijkt. Hoe staan wij daarin? Hoe zou een psychiater naar ons kijken als we ons ‘atypisch’ gedragen? Wat doet dat met ons?

We zien nu de opkomst van het concept neurodiversiteit. We zijn allemaal een onderdeel van een breed spectrum waardoor we soms maar subtiel van als patiënt aangeduide mensen verschillen. Zij vertonen kenmerken die wij ook hebben, zij het in afgezwakte of juist versterkte vorm. Het concept neurodiversiteit kan leiden tot zó’n relativering van het idee van een psychische stoornis, dat de psychiatrie er niet meer toe doet. Daar ben ik niet voor. Het is beslist mogelijk om duidelijk te maken wanneer er sprake is van een stoornis, duidelijk te krijgen wat de omstandigheden zijn waarin zoiets optreedt, en uiteindelijk ook hoe het werkt: de mechanismen ervan. Het legitimeert het bestaan van de psychiatrie en het werk van psychiaters, verpleegkundigen, psychologen en andere professionals.

Er is veel ongemak over de psychiatrie. Het ongemak moeten we omarmen, koesteren, en zeker niet negeren. Het verbindt ons met onze waarden, met wat we belangrijk vinden – voor anderen en voor onszelf. En het motiveert om vervolgens een antwoord te vinden op de talloze vragen waarop het antwoord nog niet, en zeker niet definitief, gegeven kan worden. Humanisering van de psychiatrie, het bevorderen van de emancipatie (en eigen regie) van de direct betrokkenen en hun naasten, en wetenschappelijk onderzoek garanderen dat de psychiatrie progressie kan boeken. Het gaat langzaam, maar het verdient beslist onze steun.

Jaap van der Stel heeft onlangs een nieuw boek uitgegeven "Is verslaving een ziekte?". Lees hier verder voor meer informatie of om hem te bestellen.

• Tweet