Dokters, versterk je sleutelrol bij de ziekte kanker!

Op dit moment wordt één op de drie mensen gedurende het leven getroffen door de ziekte kanker. In 2017 leven 700.000 mensen in Nederland met kanker. Het goede nieuws is dat de medische behandelingen verbeteren, dat meer mensen genezen en dat mensen met ongeneeslijke kanker soms nog een aantal jaren (of langer) kunnen leven. De overleving van de ziekte kanker stijgt met bijna één procent per jaar. Veel patiënten worstelen met levenslange gevolgen van de ziekte en de behandeling. Een deel van de patiënten loopt het risico om ontregeld te raken en ontwikkelt verhoogde distress. Patiënten die een psychologische voorgeschiedenis hebben, jong en vrouw zijn, of die een intensieve behandeling hebben moeten ondergaan, zijn extra kwetsbaar voor het ontwikkelen van psychologische klachten als depressie of angst.

Goede zorg betreft de gehele mens. Echter, nog steeds is het zo dat er soms meer aandacht is voor de ziekte dan voor de mens zelf. De betrokkenheid van artsen is groot, maar de tijd is beperkt. Artsen herkennen psychische problematiek van patiënten nog vaak niet en verwijzen dan ook niet adequaat bij psychisch leed, als zware depressie, werkproblemen of vragen als ‘hoe vertel ik het mijn kinderen?’. Sedert enkele jaren nemen we volgens de landelijke richtlijn ‘Detectie van psychosociale zorgbehoefte’ in veel ziekenhuizen de Lastmeter af bij patiënten met kanker om de hoogte van de distress te bepalen. Dit gebeurt vooral door verpleegkundigen die in overleg met de dokter doorverwijzen indien nodig. 

Op politiek niveau worden stappen gezet. In oktober 2015 schreef minister Schippers een brief aan de Tweede kamer naar aanleiding van het rapport ‘Psychosociale zorg bij ingrijpende somatische aandoeningen‘. Zij is ervan overtuigd dat psychosociale zorg onlosmakelijk verbonden is met de behandeling van ernstige somatische aandoeningen. Ook wat betreft financiering is dit rapport het startpunt voor verbeteringen geweest. In de opleiding van artsen zou een prominente plaats ingeruimd kunnen worden betreffende thema’s op het gebied van kwaliteit van leven en sterven.

Om de dokter in diens sleutelrol te versterken is het boek op de markt gebracht: ‘Psychosociale oncologie; een praktijkboek voor dokters’. De diagnose kanker betekent voor de patiënt een confrontatie met de kwetsbaarheid en eindigheid van het leven. Integratie van medisch oncologische zorg en psychosociale zorg is een ‘must’. In het boek passeren de belangrijkste onderwerpen in de psychosociale zorg de revue. De dokter verleent de basale psychosociale zorg, maar zal in een aantal gevallen moeten verwijzen. In het boek schrijven 60 auteurs in casuïstiekvorm tezamen 30 hoofdstukken over thema’s die bij de ziekte kanker een rol spelen, zoals shared decision making, communicatie tussen dokter en patiënt, gevolgen van ziekte en behandeling en ook de zorg voor de dokter zelf.

De ontwikkelingen in de oncologie vergen veel van de communicatieve vaardigheden van de dokter. Soms is verwijzing voor specialistische hulp nodig. Een betere communicatie kan winst opleveren voor de behandeling. De patiënt is tevredener en de medewerking aan de behandeling is beter. Het vergemakkelijkt het hele behandelproces. Er wordt in dit boek ook over ‘de kunst van het sterven’ geschreven, want dan kan die patiënt de dingen doen die nodig zijn om op een goede manier los te laten. 

Als de dokter in diens belangrijke sleutelrol de dood tijdig ter sprake brengt, wórdt dit onderwerp bespreekbaar en hanteerbaar. Hetgeen de dokter bespreekt fungeert als uitnodiging voor de patiënt dat het híer om gaat en dat dít van belang is. Doet de dokter dat niet, dan wordt alles opgeschoven.’ Peter Huijgens illustreert dit in zijn inleiding op het boek op aangrijpende wijze: de communicatie met de jonge patiënt met een levensbedreigende aandoening luistert nauw en de afwegingen in het medische behandeltraject zijn van levensbelang. Veel komt aan op de dokter die professioneel blijft in zijn behandelkeuzes in overleg met de patiënt, zijn kennis over de kwaliteit van leven en sterven en zijn samenwerking met de psychologische disciplines. Communicatie met de patiënt over kansen en percentages die de revue passeren dient altijd aangepast te zijn aan de patiënt. 

Ook valkuilen worden in dit boek belicht, zoals de compassie en de betrokkenheid van de dokter die vaak groot en soms te groot zijn. In het onderwijs voor de dokter zou ‘zorg voor de zorgenden’ als module opgenomen kunnen worden om burnout te voorkomen, met méér dan alleen een kop koffie met een collega. Heeft de dokter hierin ook voldoende oog voor zichzelf?

Referenties:

1. KWF e.a. Visie psychosociale oncologische zorg op maat: kansen en knelpunten. versie 2.0. juli 2015. 
   
2. Garssen B, van der Lee M, van der Poll A, Ranchor, Sanderman, R, Schroevers M. Psycho-oncologie helpt: evaluatie van gespecialiseerde psycho-oncologische zorg in Nederland. IPSO 2011.
   
3. Nederlandse Vereniging voor Psychosociale Oncologie (NVPO) deskundigenbestand. 
   
4. NVPO Rapport: Landelijke Capaciteit professionele psychosociale oncologische zorg, 2016. 
   
5. VWS Rapport ‘’Psychosociale zorg bij ingrijpende somatische aandoeningen", oktober 2015 
   
6. GGZ-Richtlijnen - Richtlijn Aanpassingsstoornis bij patiënten met kanker (1.0). Trimbos instituut, Juni 2016. 
   
7. Brief minister Schippers (VWS) aan de voorzitter van de tweede kamer, over verschijnen rapport psychosociale zorg bij somatische aandoeningen. Kenmerk: 857703-143216-CZ. 27 oktober 2015. 
   
8. IKNL Richtlijn “Detecteren behoefde psychosociale zorg” ontwikkeld (versie: 1.0, 2010). 
   
9. Ganzeboom I. Dokters zorgen niet goed genoeg voor zichzelf. Medisch Contact 2016.
   
10. Boek; Psychosociale zorg in de oncologie. Redactie; Mecheline van der Linden, Josette Hoekstra-Weebers, Alexander de Graeff en Fons Mathot. 

    Het boek is te bestellen via de website van uitgever De Tijdstroom. 

• Tweet