Professionele autonomie is passé!

In een recent themanummer van Medisch Contact en Zorgvisie werd uitvoerig stilgestaan bij wie nou eigenlijk echt verantwoordelijk is voor de kwaliteit van zorg binnen een ziekenhuis: de medisch specialist of de bestuurder?

De indruk wordt gewekt dat het de medicus niet zoveel uitmaakt als de bestuurder maar met zijn handen afblijft van de professionele autonomie. Want: '…. die bestuurder moet mij niet gaan vertellen hoe ik mijn patiënten moet behandelen!' De professionele autonomie is het door de medicus meest krachtig gekoesterde goed, sterker nog dan het vrije ondernemerschap. De medicus heeft hier natuurlijk een punt omdat hij inhoudsdeskundig is; de bestuurder heeft meestal weinig kaas gegeten van humane anatomie en pathofysiologie. Met zijn kennis en kunde is de medicus bij uitstek aangewezen op te komen voor de belangen van de patiënt.

De bestuurder vervult de rol van facilitator en waakhond. Van de andere kant is de medicus weer minder goed in het afwegen van alle belangen. Het is immers druk in de zorgarena: poorters, ondersteuners, patiënten, ziekenhuisorganisatie, regio-partners, zorgverzekeraars en nog vele anderen. Als medicus en bestuurder elkaar ontmoeten in die arena brengen ze beiden belangrijke en onmisbare kwaliteiten mee.

De vraag is nu of de professionele autonomie daar in deze dagen nog deel van mag en kan uitmaken. Of anders geformuleerd: draagt de professionele autonomie van de medicus bij aan het leveren van goede zorg, of staat zij daarbij juist in de weg? Het antwoord luidt dat dit afhangt van het doel waarvoor die professionele autonomie wordt ingezet. Maar al te vaak gebruikt de medicus de stok van de professionele autonomie om de bestuurder te slaan in discussies over wie nou eigenlijk de baas is in het ziekenhuis en over het faciliteren van de zorg: 'ik moet die operatierobot/nurse practitioner/extra productiefaciliteit/dure geneesmiddelen hebben want dat is goed voor de patiënt …… en omdat ik het zeg'. Deze vorm van professionele autonomie, waarbij het niet duidelijk is voor wie en voor welk doel zij precies ingezet wordt, is uit de tijd. Niemand in de moderne maatschappij waarin alles met alles samenhangt kan nog leven als Robinson Crusoë op een onbewoond eiland. Een standvastige medicus daarentegen die vanuit zijn vaktechnische kennis en professioneel denkend opkomt voor de belangen van de patiënt in bredere zin: dát is de dokter van nu.

Wanneer professionele autonomie betekent dat de medicus zijn oor niet laat hangen naar wat de farmaceutische industrie, politieke eendagsvliegen of verzekeringsagenten roepen maar zich in samenspraak met de bestuurder richt op integratie van belangen van individuele patiënten, patiëntengroepen, de ziekenhuisorganisatie en collega zorgverleners dán krijgt professionele autonomie nieuwe betekenis en inhoud. Professionele autonomie in dienst van de patiënt is de kracht die wij nodig hebben anno 2012. En laten we dan ook maar meteen afscheid nemen van die lelijke kreet en voortaan spreken over professionele verantwoordelijkheid.

Stelling: Professionele autonomie is passé, professionele verantwoordelijkheid is ín!

• Tweet