Veiligheid van de samenleving in
gevaar door beroepsgeheim

‘Ik zal, wat ik bij de uitoefening van mijn beroep ook zal horen of zal zien, of ook daarbuiten over het leven van mensen te weten kom aan dingen, die nooit bekend mogen worden, in stilzwijgen bewaren, en het beginsel hooghouden, dat dingen die mij zo bekend worden vallen onder geheimhouding.’

Deze zin is een onderdeel van de Eed van Hippocrates en richt zich op de veiligheid, integriteit en privacy van het individu. De laatste tijd staat dit beginsel onder druk, omdat er een aantal incidenten heeft plaatsgevonden die wanneer aan dit beginsel niet strak zou zijn vastgehouden hadden kunnen worden voorkomen, wanneer er anders gezegd meer oog was geweest voor de belangen en de veiligheid van de samenleving. In de Eed van Hippocrates komt dat aspect van de veiligheid van de samenleving niet aan de orde en het staat dan ook op gespannen voet met het boven beschreven beginsel. Een voorbeeld: recent hebben medewerkers van een GGZ-instelling hun vermoeden dat een van hun patiënten de moordenaar was van drie willekeurige wandelaars niet gedeeld met de politie met het voor de hand liggende argument van het beroepsgeheim en het recht op privacy, en hebben daardoor de samenleving in gevaar gebracht. Onlangs hebben verpleegkundigen van een Duits ziekenhuis hun vermoeden dat hun collega systematisch patiënten vergiftigde om daarna de held te kunnen uithangen niet gemeld aan hun leidinggevende en hebben zo de opgenomen patiënten in gevaar gebracht, sterker nog er overleden meer dan 80 patiënten. In het eerste voorbeeld werd het ziekenhuis gedwongen de gegevens van de patiënt vrij te geven en in het tweede voorbeeld werden drie collega’s van de moordende verpleegkundige in staat van beschuldiging gesteld omdat zij hun vermoedens niet deelden met anderen, zodat er niet ingegrepen kon worden. Er is kort en goed een kentering gaande.

Uit elk onderzoek naar aanleiding van een groot incident komt naar voren dat de beschikbare informatie door de verschillende partijen niet werd gedeeld en er dus onvoldoende werd samengewerkt. De niet zo lang geleden geïntroduceerde AVG maakt het delen van informatie nog moeilijker omdat het recht op privacy prioriteit heeft. Wat de gevolgen daarvan zijn weten wij uit de treurige lotgevallen van Anne Faber. Haar moordenaar had het kennelijke recht om zijn dossier niet te laten overdragen aan de afdeling waar hij zou worden geresocialiseerd, zodat zij te weinig wisten van zijn seksueel delinquente verleden. Iedereen vroeg zich af hoe dit kon gebeuren, maar binnen de vigerende wetgeving kan het gebeuren en laten we niet vergeten dat zo’n wet er komt omdat de burgers het recht op privacy als hoog(ste) goed beschouwen. Dat is het ook, maar toch is de vraag gewettigd of die wet van Hippocrates niet aangepast moet worden en er een afweging mogelijk is tussen het belang van het individu en dat van de samenleving. Strikt genomen is dat nu ook al mogelijk maar de balans slaat meestal uit naar een beroep op de geheimhouding en de weigering van een medewerker van een GGZ-instelling of de instelling zelf die informatie te verstrekken met alle gevolgen van dien. Ik herinner mij een film van Alfred Hitchcock waarin een priester verdacht wordt van de moord die gepleegd werd door een persoon die bij hem te biecht ging. Zijn geheimhoudingsplicht noopte hem er toe er het zwijgen toe te doen. Zo moet het natuurlijk niet gaan.

Een van de eerste dingen die je als geneeskundestudent leert is ‘Primum non nocere’, geen schade toebrengen. Dat geldt wat mij betreft niet alleen de individuele patiënt, maar ook - misschien wel juist - de samenleving. Ik bepleit op basis van de incidenten geen restrictieve reacties die de privacy van alle burgers bedreigen (zoals het niet meer naar buiten laten gaan van vrijwillig opgenomen patiënten), maar vind wel dat de balans tussen het recht op privacy van de individuele burger en de veiligheid van de samenleving, dus die van alle burgers moet worden herijkt, en dus gemakkelijker gegevens die nodig zijn om die veiligheid te kunnen borgen moeten kunnen worden gedeeld.

• Tweet