Albinoratten

In 2011 ontdekten onderzoekers Inbal Bartal en Peggy Mason van de Universiteit van Chicago dat ratten zich sociaal gedragen. Vanuit een soort rattenempathie bevrijdden ze hun vriendjes die in de val zaten. Ik weet dat onderzoek bij ratten niets over mensen vertelt, maar misschien valt er van ratten toch iets te leren.

Om erachter te komen of ratten ook vreemde ratten helpen zich te bevrijden herhaalden Bartal en Mason dit jaar het onderzoek, maar nu met ratten van een andere stam. De vrije ratten waren albino´s, helemaal wit dus, en de vreemde rat die in de val liep was er een met zwarte vlekken. De albino´s hadden die rat nooit eerder gezien, en ook niet geroken. Wat gebeurt er dan? Vrije albinoratten die een rat met zwarte vlekken niet kenden, openden de val niet, maar als zij met een rat met zwarte vlekken in een kooi hadden gewoond, dan openden ze wel de val.

Ratten blijken solidair te zijn met wat ze vertrouwd is en die solidariteit is met een stam, niet met een individu. Het gaat niet om genetische overeenkomst, maar om maatschappelijke vertrouwdheid.

Bij mensen gaat het helaas anders. Die helpen elkaar niet uit de val. Ik geef een voorbeeld. Onlangs heeft de Inspectie voor de Volksgezondheid laten weten dat er een groot probleem is met de gezondheidszorg voor migrantenvrouwen zonder documenten. Er wordt al jaren aandacht voor dit probleem gevraagd, maar er gebeurt niets. Het is zelfs zo erg dat men in andere Europese landen verbaasd toekijkt hoe Nederland omgaat met zijn migranten. Bij ratten zou dat niet gebeuren, zelfs niet bij Nederlandse ratten.

Zou dit zijn ontstaan doordat onze Nederlandse ‘ albinowerkers’ in de zorg nooit met leden van die andere stam in een hok hebben gewoond? Is onze samenleving zo aan het segregeren dat we elkaar niet kennen? In 1990 begonnen we bij het VUMC een onderwijsprogramma over diversiteit in de zorg. De studenten moesten werkstukken maken over gezondheid(toestand) bij Nederlanders met een andere culturele achtergrond. Daar kregen zij uiteraard een cijfer voor, dat kon extra hoog kon uitvallen door informatie te gaan halen bij iemand van een bevolkingsgroep die je niet nog niet kende. Gelukkig besloten veel studenten dat te doen. We wilden ook dat studenten vanaf het eerste jaar door een familie uit een andere bevolkingsgroep zouden worden geadopteerd en daar gedurende de hele studie contact mee zouden houden, maar daar kregen we helaas geen steun voor. Het programma was mooi, maar kennelijk moest het niet te eng worden.

De multiculturele samenleving is in het huidige politieke klimaat geen gemakkelijke zaak. Misschien helpt het wanneer wij albinodokters en dokters met zwarte vlekken leren kennen en elkaar als het nodig is uit de val redden. En samen voorkomen dat zwangere vrouwen die prenatale en natale zorg nodig hebben in de steek worden gelaten.  

• Tweet