dr. dr. J. (Jaap) van der Stel
Jaap van der Stel is emeritus lector Psychische Gezondheid aan de Hogeschool Leiden. Hij studeerde andragologie aan de Rijksuniversiteit Groningen en publiceerde twee proefschriften, in 1995 en 2009.
Opinie door Jaap van der Stel:
Wat doet de DSM-5 met
de psychiater en de psychiatrie?
10 juli 2023
De DSM-5 is niet onschuldig. Het beïnvloedt de ontwikkeling van het vak van psychiater en dus van de psychiatrie als discipline. Ook in deze derde podcast botsen de standpunten van psychiater Floortje Scheepers en psychiater Ralph Kupka.
Lees meer >>
Wat betekent de DSM-5 voor
patiënt en patiëntenzorg?
26 juni 2023
In deze tweede podcast richten we ons op de vraag wat de komst van de DSM-5 betekent voor de patiëntenzorg. Welke zijn de gedeelde en onbedoelde gevolgen? In grote lijnen zijn er twee posities.
Lees meer >>
Wat heeft de DSM-5 waargemaakt?
12 juni 2023
In het kader van 10 jaar DSM-5 is er een serie podcasts opgenomen waarbij columnist Jaap van der Stel aanwezig was. Hij schreef voor ons de volgende reflectie op de eerste podcast.
Lees meer >>
DSM-5 10 jaar later. Nou én?
1 juni 2023
“Nu het ding af is en bijna gepubliceerd, is het tijd om vooruit te kijken. Wat kunnen we met de DSM en hoe moet het nu verder?” Daarmee opende ik in 2013 mijn column over de DSM-5 op het symposium van Discura in Nyenrode.
Lees meer >>
Progressie in de psychiatrie
19 april 2022
De psychiatrie is de vreemde eend in de bijt van de geneeskunde, maar wel de meest interessante. Psychiatrie roept talloze vragen op voor filosofen, historici, literaire auteurs, filmmakers, toneelschrijvers, journalisten en zeker ook patiënten of ervaringsdeskundigen.
Lees meer >>
Het klimaat raakt ontwricht. Wat doen wij?
7 oktober 2021
Het is nu menens. Miljoenen jaren lang veranderde door natuurlijke processen het klimaat – dat ging heel geleidelijk. Het bepaalde mede het ontstaan van het leven, de ecosystemen en het gedrag van de mens. Nu zijn wij als mensen de oorzaak van die verandering, zeg maar ontwrichting.
Lees meer >>
Psychiatrie en wetenschap
24 maart 2021
We leven in een tijd van complotten. Van nepnieuws en van het ondermijnen van het vertrouwen in experts. Een tijd waarin persoonlijke ervaring belangrijker wordt geacht dan wetenschappelijke kennis. Dit is de context waarin de psychiatrie zich nu ontwikkelt.
Lees meer >>
Sociale nabijheid, op afstand
26 maart 2020
Het coronavirus waart over de wereld. Dit is een gezondheidscrisis van ongekende proporties. Tevens is nog nooit de impact op het functioneren van andere sectoren zo in het geding geweest. De economie staat onder druk, het sociale en culturele leven is drastisch gereduceerd, sportactiviteiten zijn opgeschort en ga zo maar door. Dankzij elektronische communicatiemiddelen weten we de samenleving in stand te houden.
Lees meer >>
Overheid als hondje van Pavlov
21 november 2019
Wees nou eerlijk. Wat zijn wij, als zorgverlener, als patiënten of cliënten, er de afgelopen jaren mee opgeschoten dat de overheid ingreep in de inhoud, de structuur en de werkwijzen van de zorg in Nederland? Natuurlijk, als zoveel mensen met elkaar samenleven zijn er ook misstanden. En we bedenken dan regels om die misstanden te voorkomen of degenen die daar verantwoordelijk voor zijn een sanctie op te leggen. Dat is het normale werk en dat doen we al vele duizenden jaren.
Lees meer >>
Forensisch scherp
5 september 2019
“In den beginne was het Woord.” Zo begint het eerste vers van het evangelie van ‘Johannes’ in het Nieuwe Testament. Het evangelie is een filosofische tekst. Het geeft antwoord op de vraag wie ben ik, en wie is Jezus? En deze vragen hangen met elkaar samen. Het lijkt een grote stap om van het evangelie, een tekst van 2000 jaar oud, te springen naar het heden en de aandacht te richten op de forensische psychiatrie. Toch is die sprong niet zo groot. Mensen stellen zich bij voortduring de vraag wie ze zijn, wat ze doen, hoe ze iets kunnen weten. En ze proberen de betekenis (het achterliggende concept) van woorden te achterhalen. Wat bedoelt iemand als die een nieuw woord gebruikt waarvan de context nog niet helemaal duidelijk is?
Lees meer >>
Versterk het beroepsgeheim
18 juli 2019
Het is begrijpelijk, en in ons aller belang, dat hulpverleners hun mond houden als zij privacygevoelige informatie van hun cliënten of patiënten ontvangen. Het gaat om informatie die zij hebben verkregen in vertrouwen. Waarbij de aangever er vanuit gaat dat het binnenskamers blijft. Wie de wetgeving kent en de in het verlengde daarvan door beroepsgroepen van artsen, verpleegkundigen en andere professionals ontwikkelde protocollen en beroepscodes, weet dat de wet uitgesproken is over het belang van het beroepsgeheim. Schending ervan is verboden. Maar wet- en regelgeving geven genoeg mogelijkheden om uitzonderingen te benoemen en daar op legitieme wijze naar te handelen.
Lees meer >>
Hoe fout is lastig?
14 maart 2019
Wat is mijn grootste fout? Mijn grootste fout gaat in meervoud. Zoals de keer dat ik een spiraalbed wilde doorzagen en een reeks tanden verloor. Of dat ik veel te jong trouwde, al maakte ik dat wel weer goed door een paar jaar later weer van haar te scheiden. En niet te vergeten dat ik ongeveer zeven jaar manager was bij een RIAGG. Maar de allergrootste fout is toch wel dat ik als vijfjarige niet het advies van een handchirurg opvolgde om mijn kromme pinken, het gevolg van Kirners deformiteit, te laten rechtzetten. “Is hij lastig?” vroeg de chirurg aan mijn moeder? Enter magisch denken.
Lees meer >>
Het nut van regels
8 november 2018
Niets is zo kenmerkend voor menselijk gedrag als het stellen van regels en ernaar te streven dat anderen zich daaraan houden. Met regels schep je een context voor het gedrag van anderen – je begrenst variatie. En zo gewenst kun je met regels andere mensen effectief manipuleren, macht uitoefenen. Daarom zijn er weer regels nodig om dat een beetje in toom te houden, et cetera.
Lees meer >>
Selectieve solidariteit: eigen belang
eerst
2 augustus 2018
Solidariteit zit ingebakken in de financiering van ons zorgstelsel. Een kwart van het zorgbudget wordt besteed aan slechts 1% van de verzekerden, zo'n 175.000 mensen. In Nederland doen we daar niet moeilijk over. Maar de solidariteit heeft zijn grenzen. In veel opzichten zijn we zeer verzuild, op ons eigen belang gericht, en kijken we niet zo ver naar voren. Bovendien is de solidariteit heel selectief. Het richt zich hoofdzakelijk op somatische aandoeningen. Ook wanneer de behandelvooruitzichten niet gunstig zijn en het aantal patiënten heel gering, schreeuwen we zo nodig moord en brand over de gebrekkige financiering. En iedereen is bereid er meer geld voor uit te trekken. Tenzij het Zorginstituut de boot afhoudt.
Lees meer >>
Creëer waarde, geen producten
3 mei 2018
Wie vroeger in de zorg ging werken motiveerde de keuze vaak als een roeping. Het geloof diende als een belangrijke inspiratiebron. Zo doen we het nu meestal niet meer. Intrinsieke motivatie en bevlogenheid staan nu centraal. Plezier in het werk wordt belangrijk gevonden, en dat telt in het bijzonder in de zorg. Missie is een modern woord voor roeping, en beide woorden zijn onmiskenbaar van katholieke herkomst.
Lees meer >>
Tegen gedwongen hulp?
1 maart 2018
Slechts een fractie van de behandelingen in de psychische gezondheid zorg vindt plaats onder dwang. Dat we er toch zoveel aandacht aan besteden heeft uiteraard alles te maken met onze ethische, juridische en psychologische opvattingen over autonomie. In onze cultuur staat de zelfbeschikking van het individu centraal. Hier komt bij dat velen het gevoel hebben dat er teveel en te vaak gedwongen hulp plaatsvindt. En dat een groot deel daarvan is te vermijden. Het mag zo zijn dat gedwongen hulp, net als detentie, onvermijdelijk deel uitmaken van ons handelingsrepertoire ten aanzien van mensen met juridisch, moreel of gedragsmatig onaanvaard en of gevaarlijk gedrag. Maar het is natuurlijk geen natuurwet dat er alleen al in Europa tienduizenden mensen gedwongen zijn opgenomen in psychiatrische centra. En tot recent was de plaats die Nederland in de ranglijstjes innam ronduit beschamend. En laten we het schandaal van de gedwongen hulp in de jeugdzorg niet vergeten. De Kinderombudsman maakte recent duidelijk dat de rechten van jeugdigen en hun ouders geregeld geschonden worden.
Lees meer >>
Voorkomen is goud
9 januari 2018
Rond de jaarwisseling publiceerden Nederlandse onderzoekers een indrukwekkende studie naar de prognose van depressie. Wie verwachtte dat door de toename van wetenschappelijk onderzoek en experimenten met nieuwe behandelmethoden de prognose van depressie inmiddels een gunstiger beeld zou geven dan bijvoorbeeld een decennium geleden, kwam bedrogen uit. De studie liet zien dat, afhankelijk van het perspectief van waaruit je kijkt naar het beloop van de aandoening, de prognose ongunstiger is. Een chronisch beloop van depressie ligt helaas meer voor de hand dan klinisch herstel. Dit ongunstige beeld was het resultaat van het kijken naar een langere periode én het hanteren van een breder diagnostisch perspectief. Met dit laatste is bedoeld dat de diverse varianten van depressie bijeen werden genomen. Op dit moment zijn er geen nieuwe veelbelovende behandelmethoden in het vooruitzicht.
Lees meer >>
De geest bestaat niet
16 november 2017
We doen net alsof de geest bestaat, alsof die gestoord kan zijn of ziek, en we spreken onbekommerd over geestelijke stoornissen en geestelijke gezondheidszorg. Dat kan een manier van zeggen zijn waar we niet teveel filosofische diepgang achter moeten zoeken. Toch maak ik er een punt van. Mensen ervaren bewustzijn en hebben de beschikking over psychische functies. Maar een geest bestaat niet en kan dus ook niet gestoord zijn. Geestelijke hulp is op zijn best in de sfeer van het geloof mogelijk.
Lees meer >>
Duizend bloemen, een paar teveel
31 augustus 2017
Hoogleraar Jim van Os sprak recent in NRC Handelsblad zijn zorg uit over de achteruitgang van de psychiatrie in Nederland. Het toenemend aantal gevallen van euthanasie bij mensen met ernstige psychische aandoeningen is daar volgens hem een symptoom van. De verwaarlozing kost mensenlevens. Hij bepleit een focus op persoonlijk herstel. Marian Draaisma van zorginstelling Pluryn klaagde in dezelfde week in het AD over een verschuiving van werkzaamheden van de jeugdpsychiatrie naar de jeugdzorg. Dit verklaart volgens haar waarom het aantal suïcides bij de betrokken jongeren nog nooit zo hoog is geweest. Ook hier gaat het om vragen over leven en dood. De oplossing ligt hier in de handen van gemeenten. En GGZ-instelling Emergis in Zeeland dreigde eind augustus met een behandelstop voor de rest van dit jaar. De zorgverzekeraar heeft te weinig zorg ingekocht.
Lees meer >>
Psychisch gezond in een opgewarmde aarde
27 juli 2017
Discussieforum over professionaliteit in de zorg voor medisch specialisten, artsen, psychologen, bestuur en management. Van Der Hoef & Partners biedt u een platform, of forum, dat gebruikt zal worden om thema’s die van belang zijn bij de dagelijkse praktijk van de geneeskunde te belichten. Een ruimte voor het voeren van een discours.
Lees meer >>
Vertrouwen in psychische zorg?
26 januari 2017
Ik denk niet dat ik er ver naast zit als ik stel dat in Nederland in en om de (psychische) gezondheidszorg het vertrouwen laag is.
Lees meer >>
Het schandaal dat Nederland heet
25 oktober 2016
De identiteit, structuur en werking van Nederland leer je het beste kennen door kennis te nemen van onopgeloste en vaak ook onoplosbare kwesties.
Lees meer >>
Wie is in de war?
28 juli 2016
De nieuwe hype in en om de psychische zorg is de ‘de verwarde mens’. Een groot aantal gemeenten registreert een toename van als ‘overlast’ geregistreerde incidenten. De politie zag het afgelopen jaar het aantal meldingen toenemen met 17%, waardoor er het afgelopen jaar ruim 52.000 keer sprake is geweest van een incident. Nu.nl tekende in juli uit de mond van een politiewoordvoerder op dat “het gaat dan om kleine opstootjes, maar soms ook om incidenten waarbij iemand in verwarde toestand een bedreiging vormt voor zichzelf of zijn omgeving”.
Lees meer >>
Progressie psychische zorg in beeld brengen
30 juni 2016
We zitten op dit moment in een lastige spagaat: we hebben in de psychische gezondheidszorg het gevoel dat er al jaren vooruitgang wordt geboekt in de manier waarop we cliënten behandelen en begeleiden. Op individueel niveau zien we wel degelijk verbeteringen, zij het dat we dat te laat doen en we passen nog lang niet alles toe wat kan. Maar die verbeteringen komen niet tot uitdrukking in de epidemiologische kerncijfers. Het heeft van doen met de manier waarop we meten en welke categorieën we daarvoor gebruiken. We gebruiken de DSM-5 nog steeds als uitgangspunt voor de epidemiologie en de organisatie van de zorg. Het is vragen om moeilijkheden.
Lees meer >>
Het gemiddelde bestaat niet
21 april 2016
In de sociale wetenschappen zijn er allerlei mechanismen ontdekt waarmee wij, veelal ten onrechte, mensen onheus bejegenen of classificeren. Daarmee plegen we een ernstige inbreuk op de identiteit van anderen en bevestigen en versterken wij die van onszelf. Sinds we vanuit Europa andere culturen gingen ontdekken en bestuderen deden we dat over het algemeen vanuit een etnocentristisch perspectief. Witte, westerse mensen waren de norm en het ijkpunt voor beschaving, de rest was minderwaardig. Een veel voorkomend mechanisme is stereotypering.
Lees meer >>
Tegenspraak en tegenmacht in de psychische zorg
10 december 2015
Crisissen leiden ertoe dat we pessimistisch worden en veranderingen als een illusie ervaren.
Lees meer >>
Kennis moet rollen
1 oktober 2015
Een paar maanden terug kwam mijn boek Psychische gezondheidszorg op maat. Op weg naar een precieze en persoonlijke psychiatrie uit bij BSL.
Lees meer >>
Vroeger is beter
13 augustus 2015
Met deze, wat dubbelzinnige titel, duid ik op het gegeven dat in de gezondheidszorg in het algemeen betere resultaten worden geboekt als we vroegtijdig handelen, liefst preventief.
Lees meer >>
De taal van herstel
8 juli 2015
Zorgvuldig taalgebruik is een loffelijk streven maar is in de psychische gezondheidszorg met zoveel disciplines en aparte functies moeilijk te realiseren.
Lees meer >>
'Patiënten bestaan niet'
21 mei 2015
In de psychische gezondheidszorg vinden de meeste interventies plaats via het gesproken woord.
Lees meer >>
Discussie over labels leidt af
2 april 2015
Niet de minsten hebben recent te kennen gegeven dat ‘schizofrenie niet bestaat’ en even waardige autoriteiten zijn daar dwars tegenin gegaan.
Lees meer >>
Vakmanschap gaat in laagjes
19 februari 2015
Afgelopen zomer bezocht ik in Carré de theatervoorstelling War Horse. Een van oorsprong Engelse productie waarin de liefde tussen man en paard centraal staat.
Lees meer >>
De toekomst is helder - het mopperen voorbij
2 oktober 2014
Dat de resultaten van de psychische gezondheidszorg, voor zover daar gegevens over zijn, niet echt vooruit gaan is bekend.
Lees meer >>
iWatch
21 augustus 2014
Het ding is er nog niet maar van binnen gaat mijn klokje heftig tekeer. Apple komt eindelijk weer eens met iets nieuws en voor Apple-seksuelen is dat ‘kicken’.
Lees meer >>
Weg met het verleden, organiseer de toekomst
12 juni 2014
Al een tijd kun je geen column lezen over de psychische gezondheidszorg of het is een en al treurnis wat de klok slaat.
Lees meer >>
Precies en warrig
7 mei 2014
Er is een eeuwigdurend probleem in de psychiatrie dat schreeuwt om aandacht: de gebrekkige classificatie van psychische stoornissen...
Lees meer >>
Psychiatrie in transitie
9 april 2014
In februari stemde de Eerste Kamer vóór de nieuwe Jeugdwet. Half Nederland, de kinder- en jeugdpsychiaters voorop, riep vooraf moord en brand.
Lees meer >>
Bij wie werkt wat in de psychiatrie?
13 februari 2014
Recent promoveerde Tekleh Zandi bij het AMC op een proefschrift waarin zij vaststelde dat waarschijnlijk veel Marokkaanse jongeren ten onrechte zijn gediagnosticeerd als ‘schizofreen’.
Lees meer >>
Innovatie van de psychiatrie: geïndividualiseerd én persoonlijk
24 december 2013
Het enige wat mensen echt met elkaar gemeen hebben, is dat ze van elkaar verschillen. Dit gegeven is uitgangspunt voor de moderne personalized medicine.
Lees meer >>
Psychiatrie: leer van de somatiek!
21 november 2013
Het schiet niet op. Elk jaar heeft meer dan een derde van de bevolking in Europa te maken met een psychische stoornis.
Lees meer >>
DSM-5 lost crisis psychiatrie niet op
18 maart 2013
Nee, de crisis heeft van doen met een fixatie op wat ik noem ‘eindstadia’ van een ongunstige psychische ontwikkeling.
Lees meer >>
DSM-5: en de patiënten?
27 februari 2013
In de discussies over de DSM-5 zijn patiëntenorganisaties goeddeels afwezig.
Lees meer >>
DSM-5, nou en?
7 februari 2013
De eeuwigdurende kritiek op de DSM is dat er twijfels zijn over validiteit en betrouwbaarheid.
Lees meer >>
Discussieforum in de zorg voor medisch specialisten, bestuur en management
18 september 2012
Discussieforum in de zorg voor medisch specialisten, bestuur en management.
Lees meer >>
Opinie
Wat doet de DSM-5 met
de psychiater en de psychiatrie?
De DSM-5 is niet onschuldig. Het beïnvloedt de ontwikkeling van het vak van psychiater en dus van de psychiatrie als discipline. Ook in deze derde podcast botsen de standpunten van psychiater Floortje Scheepers en psychiater Ralph Kupka. ... Meer
Podcast 3. Wat betekent de DSM-5 voor de behandelaar?
Onze derde podcast "Wat betekent de DSM-5 voor de behandelaar" is te beluisteren op "Psychiater op de cast" op Spotify.In deze aflevering komen Floortje Scheepers en Ralph Kupka wederom met elkaar in botsing over hun standpunten, maar ze zijn het erover eens dat het lijden van patiënten en de bijbehorende processen centraal moeten staan. ... Meer
Podcast 2. Wat betekent de DSM-5 voor de patiënt?
Onze tweede aflevering, "Wat betekent de DSM-5 voor de patiënt?", is nu beschikbaar op op Spotify: "Psychiater op de cast".In deze boeiende aflevering onderzoeken Floortje Scheepers, Ralph Kupka en Tessa van den Ende, onder leiding van Wouter Van Ewijk, de impact van de DSM-5 op de patiëntenzorg. ... Meer
