Veiligheid is meer dan een protocol naleven

Veiligheid heeft te maken met kwetsbaarheid. Van de patiënt, die is overgeleverd aan de zorg en inzichten van de medische professionals die zich om hem bekommeren. Maar veiligheid heeft ook te maken met de kwetsbaarheid van die medische professionals zelf. Die moeten niet bang zijn om elkaar vragen te stellen en om zelf bevraagd te worden.

Werkklimaat
Ik denk dat het zeker zinvol is om protocollen te ontwikkelen die de veiligheid bevorderen in een ziekenhuis of andere setting waarin (medische) zorg wordt verleend. Maar protocollen zijn een noodzakelijk, en niet een voldoende middel. Iets ongrijpbaars als ‘het klimaat’ op een werkplek of afdeling is minstens zo belangrijk. Want het maakt nogal uit of dat klimaat een ‘afrekencultuur’ is, waarin je wordt afgebrand als je een fout maakt of iets niet weet, of een coöperatieve cultuur waarin ruimte is voor twijfels en vergissingen.

Blufpoker
Psychologisch onderzoek heeft laten zien dat patiënten die met een klacht bij een arts komen, méér vertrouwen hebben in de arts die zonder blikken of blozen een diagnose stelt, dan in de arts die zegt: ‘Ik denk dat dit-en-dat aan de hand is, maar ik zoek het even na’, en vervolgens een naslagwerk uit de kast pakt. De eerste arts wordt ervaren als ‘deskundig’, de tweede niet. Terwijl de eerste arts best blufpoker kan spelen, terwijl de tweede zich realiseert dat zijn kennis beperkt is, en liever het zekere voor het onzekere neemt.

Twijfel
Wij mensen hebben in het algemeen moeite met twijfel. Hoewel twijfel de meest vruchtbare manier van werken is – hoe zouden we vooruitgang kunnen boeken als we niet voortdurend vragen zouden opwerpen en waarheden ter discussie stellen? – hebben we in de dagelijkse praktijk behoefte aan stevige ankers en vaste waarden. Daarom worden er protocollen gemaakt. Werk je volgens protocol, dan valt je niets te verwijten als er wat misgaat. Je hebt je toch aan de regels gehouden? Een protocol geeft noodzakelijke zekerheid; en dat is ook zo. Maar geeft het ook voldoende zekerheid? Nee.

Teamwork
Alle werk is mensenwerk. Ja, dat is een dooddoener. Maar toch. Werk is dus géén monopolie van betweters, van macho’s, van ik-sta-hiërarchisch-gezien-boven-jou-en-daarom-hoef-ik-naar-jou-niet-te-luisteren. Mensenwerk betekent teamwork, betekent elke schakel in de keten waarderen. Mensenwerk betekent je eigen zwaktes en sterktes onderkennen. Mensenwerk betekent je eigen ego opzij zetten en dienstbaar zijn aan een hoger, gezamenlijk doel. Niet op elkaar afschuiven, maar bij elkaar aanschuiven.

Vertrouwen
Mensenwerk in de zorg betekent ook: de patiënt centraal stellen. En dan niet als het object van handeling waar iedereen zijn eigen specialisme op loslaat, maar als het 100% menselijke subject om wie het draait. Veiligheid heeft niet alleen te maken met het goed naleven van regels, maar ook met het creëren van vertrouwen.
Een patiënt die zich gehoord en gezien weet, voelt zich veilig. Dat krijg je met een technisch protocol niet voor elkaar, daar moet je gewoon voor gaan zitten. Een arts die dat tijdverspilling vindt, zou in mijn protocol ontslag krijgen.

Malou van Hintum.  

• Tweet