Medisch beroepsgeheim beperkt
geldig als anderen in gevaar komen

Waarom geeft een psychiatrisch ziekenhuis geen informatie over een cliënt die mogelijk een delict heeft gepleegd? In de maatschappij stuit dit al snel op onbegrip. Mr. Rembrandt Zuijderhoudt, eigenaar van Zuijderhoudt Consultancy en lid jurist van het Centraal Tuchtcollege voor Gezondheidszorg, schudt het hoofd. ‘Het medisch beroepsgeheim dient een hoger algemeen belang: een gezondheidszorg waar jouw gegevens veilig zijn, ook als je wat op je kerfstok hebt. Maar er zijn grenzen. Het beroepsgeheim wordt beperkt als anderen in gevaar dreigen te komen.’  

Stel, er bestaat een vermoeden dat iemand uit een psychiatrisch ziekenhuis een delict heeft gepleegd. Op de plaats van het delict zijn een rode haar en groene sok gevonden. De politie wil weten of het psychiatrisch ziekenhuis onderdak biedt aan een cliënt met rood haar en groene sokken. Het ziekenhuis beroept zich op het beroepsgeheim en geeft deze informatie niet. Vaak wordt dit niet begrepen. Ook de politie is boos, die wil een misdrijf oplossen. Zuijderhoudt: ‘Het ziekenhuis moet een veilige omgeving zijn om je verhaal te vertellen. Iemand die met te veel drank op gewond raakt, moet gewoon naar de EHBO durven, in de zekerheid dat het ziekenhuis geen melding maakt van zijn alcoholgebruik bij de politie. Als die zekerheid er niet is, gaan mensen met alcohol op niet meer uit zichzelf naar het ziekenhuis.’

Grenzen aan beroepsgeheim
Zijn er dan geen grenzen aan het medisch beroepsgeheim? Moet een dokter in alle gevallen zijn mond houden? ‘Nee, zeker niet’, zegt Zuijderhoudt, die als psychiater en psychotherapeut niet meer praktiserend is, maar zich als consultant bezighoudt met coaching, conflictbemiddeling en counseling op het snijvlak van openbaar bestuur, recht en (geestelijke) gezondheidszorg. ‘Als een patiënt op de polikliniek vertelt betrokken te zijn geweest bij een cocaïnedeal, dan moet de dokter daarover zwijgen. Dan geldt het beroepsgeheim. Als die patiënt echter vertelt dat hij later die dag iemand gaat omleggen, dan is die arts wel degelijk gerechtigd iets te doen. De arts kan deze informatie dan desnoods doorgeven aan de politie, zodat ongelukken worden voorkomen waar anderen bij betrokken zijn. Ook als iemand met een besmettelijke infectie binnenkomt en anderen kan schaden, is het beroepsgeheim niet absoluut. De regels hiervoor zijn keurig in de wet verankerd.’

Goede raad
Ook artsen zijn niet altijd op de hoogte van de precieze regels. Bij twijfel is volgens Zuijderhoudt eenvoudig aan goede informatie te komen. ‘Lees bijvoorbeeld de richtlijnen van het beroepsgeheim er nog eens op na, download de Factsheet Medisch Beroepsgeheim op de website van het ministerie van VWS, bel met de jurist van het ziekenhuis of de artseninfolijn van de KNMG. Overal is goede raad te vinden.’

Platte praat
In het maatschappelijk debat stuit de medicus die zich beroept op het beroepsgeheim, vaak op meer onbegrip dan bijvoorbeeld een advocaat. Iedereen snapt wel dat een advocaat geen informatie verstrekt over het rode haar van zijn cliënt en zijn groene sokken. Ook halen mensen de begrippen ‘privacy’ en ‘beroepsgeheim’ door elkaar. Dan volgen dooddoeners als ‘als je niks te verbergen hebt, hoef je ook niet bang te zijn voor je privacy’. Sterker, als je je beroept op je recht op privacy, ben je al snel ‘verdacht’. Dan heb je blijkbaar iets te verbergen. Het zijn meningen die veelvuldig aan de tafels bij Pauw en Jinek voorbijkomen. Na een incident gaat onder druk van de publieke opinie menig politicus of populist ermee aan de haal. Dan vinden ze dat het wel iets minder kan met dat beroepsgeheim.
Daar gaan we weer, denkt Zuijderhoudt dan. ‘Het is vaak ondoordachte platte praat uit de onderbuik. Het zou al helpen als mensen wat meer kennis hadden van de verschillende begrippen ‘privacy’ en ‘beroepsgeheim’.

Privacy een recht
Privacy gaat over de persoonlijke levenssfeer van mensen. In Duitsland werden bijvoorbeeld foto’s gemaakt door de voorruit van auto’s van snelheidsovertreders. Deze foto kregen ze samen met de boete thuisgestuurd. Een man kreeg een foto met de post thuisgestuurd met een vreemde vrouw herkenbaar naast hem in de auto. Nu worden bijrijders geretoucheerd.
‘Niet iedereen hoeft alles van je te weten, dat is een recht’, zegt Zuijderhoudt. ‘In onze digitale wereld is dat des te belangrijker. Ik heb voor de politie gewerkt en verbaasde me over hoeveel ze daar van je weten. Omdat we met onze computer en telefoon een stortvloed aan privacygevoelige gegevens weggeven. Overheden kunnen ook digitale technieken inzetten om hun burgers te ‘modelleren’. Kijk naar China. Alle reden om het recht op privacy op waarde te schatten. Maar het medisch beroepsgeheim dient daarnaast nog een hoger doel: een vrije toegang tot de gezondheidszorg. Voor iedereen, óók boeven. Ook zíj moeten de zekerheid hebben dat hun dokter goed omgaat met hun medische verhaal. Dat maakt ons tot een beschaafd land!’

Dit interview is op verzoek van Van Der Hoef & Partners / D!scura uitgewerkt door Ben Tekstschrijver, tekstschrijver gespecialiseerd in de zorg. 

• Tweet