De kracht van muziek bij dementie

Wat de toekomst brengen moge… Mijn moeder spitst de oren, kent de melodie, de woorden. Even houvast in een ongrijpbare wereld. De tantes op de bruiloft zingen een eigen tekst, mijn moeder prevelt de woorden die ze kent uit de zangbundel van Johan de Heer.

Mijn moeder leeft in het nu. Gisteren, vanmorgen en zojuist zijn verdwenen. Vooruitkijken naar straks, vanavond of morgen lukt niet meer. Het machientje dat het geheugen bijvult, is kapot.

In het ‘nu’ ziet ze tijdens de huwelijksceremonie haar kleindochter haar ja-woord geven. Na de plechtigheid bewondert ze de trouwjurk, kijkt naar de man in het sjieke groene pak naast haar en vraagt: ‘En wie is dat dan?
‘Dat is mijn man, daar ben ik net mee getrouwd.’
‘Echt waar? Noe is-t heel bar, ‘t is een groot mirakel.’

Dementie is als een rij boeken op een plank. Door de ziekte vallen ze een voor een om, als een rijtje dominostenen op Domino Day. Als eerste valt het kortetermijngeheugen. Naarmate meer boeken omvallen, verdwijnen ook opgeslagen herinneringen van eerdere datum. Tot een paar jeugdboeken overblijven. Bij veel mensen met dementie staan ook muziekboeken nog lang overeind. Bij de eerste tonen van ‘Wat de toekomst brengen moge’ slaat bij mijn moeder dit muziekboek open. De woorden komen automatisch, even contact met haar vroegere leven. Het levert elke keer weer een genietmoment op.

Een ander lied dat bij mijn moeder nog ongeschonden op de geheugenplank ligt, is ‘Daar ruist langs de wolken’. Elke dinsdagmorgen leidt de muziektherapeut de bewoners van zorgverf Buiten-Land in Putten vanachter de piano door het landschap van oud-Hollandse liederen. Daar bij die molen, Het kleine café aan de haven, Tulpen uit Amsterdam…
Mijn moeder kent de woorden niet. Dan wordt een papier uitgevouwen, met in grote letters de tekst van ‘Daar ruist langs de wolken’.
Marrie, Marrie, Marrie…. zoemt het in de kring. Iedereen weet: dit is haar favoriet.
Als de pianist de eerste tonen inzet, krijgt moeders de geest. Met getuite lippen zingt ze het lied uit volle borst mee: Daar ruist langs de wolken een lief’lijke Naam…
Geen enkele keer zoeken haar ogen het papier dat omhoog gehouden wordt.

Oude psalmen trekken ook lades open die anders gesloten zouden blijven. Bij mijn zus kijkt ze op de computer vaak naar het EO-programma ‘Nederland zingt’. Elke keer hetzelfde programma, hoe meer structuur, hoe beter. In Putten weten ze dat ook. Elke dinsdagmorgen worden dezelfde liederen in dezelfde volgorde gezongen. Muziek is een medicijn dat de pijn van dementie kan verlichten.

Op 2 oktober vierde mijn moedertje haar 92ste verjaardag. De dag verliep anders dan we ons hadden voorgesteld: twee dagen ervoor brak ze haar heup. Het bestaan en de botjes zijn broos, maar muziek helpt nog steeds. Voor de hand ligt misschien een klassieker als ‘Ouwe taaie, yippie yippie jee’. Het meest passend lijkt me echter ‘Wat de toekomst brengen moge’. Natuurlijk wel in de originele versie. In de verte hoor ik haar woord voor woord meezingen:

Wat de toekomst brengen moge,
mij geleidt des Heeren hand,
moedig sla ik dus de oogen
naar het onbekende land. 

• Tweet