Geluksmomentjes met het wichtelmannetje

Ineens staan ze daar, drie piepkleine kuikens, op de tafel in de huiskamer van het zorgcentrum. Een briljant idee van de verzorgster. Mijn moeder drukt een van de donzige beestjes zacht tegen haar wang. Ze sluit haar ogen in een moment van gelukzaligheid.

Als ik dement word, mogen ze me een spuitje geven. Ik hoor dit mensen vaak zeggen. Het idee dat ze niet meer vóóruit en áchteruit kunnen denken en daardoor de regie kwijtraken, betekent voor hen ‘het einde van de wereld’. Mijn moeder zei dit nooit. Zij gelooft dat leven en dood de mens overstijgt, dat zíj niet degene is die hierover beslist. Is dementie het einde van de wereld? Meneer Alzheimer is een vreselijke man, een nare broer van Magere Hein, maar ook als meneer Alzheimer op bezoek is kan het soms gezellig zijn.

Deze geluksmomentjes moeten je als dementerende wel worden aangereikt. Een verzorgster moet die kuikens wel op de tafel zetten. Natuurlijk weet die verzorgster ook dat het moment vervliegt, dat het kuiken vergeten is als het weer bij Moeder Kip rondscharrelt. Maar het geluksmoment is er. Voor mijn moeder én de verzorgster. Ze vertelde dat ze ’s avonds thuis, bij het beeld van mijn moeder met dat kuiken, nog tranen in haar ogen kreeg.

Het is de kern van goede ouderenzorg: bewoners tussen alle beperkingen door geluksmomentjes bezorgen. Op het zorgerf in Putten weten ze hoe dat moet: een bloemetje kopen op de markt, even bij de beesten kijken, een advocaatje met slagroom.

Mijn jongste dochter Lieke werkt in de gehandicaptenzorg. Daar geldt hetzelfde. Ook zij proberen mensen met een meervoudige beperking elke dag geluksmomentjes aan te bieden. Op haar afdeling gaan ze een stap verder. Ze willen ook hun collega’s zo nu en dan laten glimlachen. Hiervoor roepen ze de hulp in van het wichtelmannetje.

Het wichtelmannetje komt uit de Scandinavische folklore; een soort goedaardige huisgeest, een kabouter met een muts en een lange grijze baard die je nauwelijks ziet of hoort. Het wichtelmannetje staat voor naastenliefde, warmte en gezelligheid. In Scandinavische landen trekken ze in onze sinterklaastijd een lootje met daarop de naam van een gezinslid of collega. Voor degene die je getrokken hebt, ga je de komende tijd stiekem ‘wichtelen’. Je bezorgt die persoon geluksmomentjes, bijvoorbeeld door kleine attenties klaar te leggen of ongevraagd een klusje op te knappen. Na twee dagen afwezigheid zag Lieke bijvoorbeeld op het whiteboard op haar afdeling: ‘Hoera! Lieke is vandaag weer van de partij!’ Je wichtelt op de achtergrond. Pas met de kerst vertel je voor wie jij het wichtelmannetje was.

Het brengt mensen bij elkaar, zorgt voor blije gezichten en een goed humeur. Iets wat we in deze barre tijden wel kunnen gebruiken. Geen pek en veren of harde woorden, maar vreugdevonkjes van het wichtelmannetje. Klein maar fijn.
Het woord ‘geluksmoment’ levert in google talloze tips op hoe je jezélf een geluksmoment kunt bezorgen, van ‘genieten van de zon op je huid’ tot ‘fietsen op harde banden’. Het wichtelmannetje zoekt naar geluksmomentjes voor een ander.

Ik wens het komend jaar alle mensen in de zorg de inspiratie toe van deze zachtmoedige kabouter uit Scandinavië. Het lijkt me ook een mooi voornemen voor het nieuwe jaar: zo nu en dan het wichtelmannetje in mezelf naar boven halen. En als ik ooit in de huiskamer van een verzorgingshuis wezenloos wacht op het einde van de wereld, hoop ik dat er een mannetje of vrouwtje uit Wichtelenstein rondloopt die mij zo nu en dan een geluksmomentje aanbiedt. Dat iemand een kuiken voor me op tafel zet.

• Tweet